۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ - ۲۸ مهر ۱۳۹۰
پرستو قاسمی
درگورستان ابنبابویه بزرگان بسیاری دفن شدهاند. کسانی همچون علی اکبر دهخدا، میرزاده عشقی، اشرفالدین گیلانی (نسیم شمال)، خانم فخرالدوله (بانی مسجد فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه و مادر دکتر علی امینی)، و جهان پهلوان غلامرضا تختی که هر یک بخشی از فرهنگ و تاریخ ایراناند. آیا ساماندهی این گورستان یعنی به فراموشی سپردن گذشته است؟
گورستان ابنبابویه هم میتوانست شبیه پرلاشز در پاریس، فخرلر در باکو، هایگیت در لندن، نوودویچی در مسکو و یا حتی شهدای صالحین در کابل و وادی السلام در نجف باشد، اما با همه آنها متفاوت است. گورستان ابنبابویه تهران که نامش را از دانشمند شیعی قرن چهارم، شیخ صدوق معروف به ابنبابویه، گرفته این روزها حال و روز خوشی ندارد و طرحهای ساماندهی که یکی پس از دیگری به جانش افتاده، رمقی برایش نگذاشته است.
این گورستان ۲۰۰ ساله با ۱۲ هکتار وسعت، دومین گورستان شهر تهران پس از بهشت زهرا به شمار میرود که از زمان فتحعلی شاه قاجار ، پس از کشف اتفاقی جسد سالم شیخ صدوق در محلی که امروز هم بقعه او قرار دارد، به عنوان گورستان رونق گرفت و بسیاری از نامآوران ایرانی در عرصههای مختلف در آن آرمیدند. بسیاری هم آرامگاه خانوادگی با معماری و تزئیناتی با سلیقه خود در آن درست کردند تا نوادگان و بستگانشان از آرامگاهشان دیدن کنند.
بنا بر پژوهشی که سید احمد محیط طباطبایی، پژوهشگر تهران قدیم، در این گورستان انجام داده، حدود ۲۶۰ نفر از رجال معاصر ایران که هر یک، نیک یا بد، در تاریخ این کشور نقشی داشتهاند، در گورستان ابنبابویه آرمیدهاند.
اما روند تخریب این گورستان هم مانند خیلی جاهای قدیمی دیگر نیز شروع شد و اولین گامها برای تخریب آن از حدود ۱۷ سال پیش برداشته شد. زمانی که به بهانه ایجاد باغ مشاهیر دهها مقبره خانوادگی تخریب شد. مقبرههایی که هر یک معماری خاص خود را داشتند و در آنها وسایل مختلفی مانند عکسهای قدیمی، آیینه و شمعدان، فرش و میز و صندلی و حتی وسایل پذیرایی از مهمان نگهداری میشدند. اگر این مقبرهها امروز وجود داشتند میشد به عنوان موزهای برای نمایش آیین مرگ به آن توجه کرد. چرا که دیگرکمتر گورستانی در ایران وجود دارد که مقبرههای خصوصی با معماری دوره قاجار و پهلوی داشته باشد. آرامگاههای خانوادگی زیادی از بین رفتند مانند آرامگاههای خانوادگی امیراعلم، زراندوز، خلعتبری و دیگران و سنگ مزارهای نفیس و تاریخی این مقبرهها نیز در معرض باد و باران قرار گرفتند و آسیبهای زیادی دیدند.
پس از این تخریب، نه باغ مشاهیری ساخته شد و نه آرامگاههایی که تخریب شدند، بازسازی شد. حتی معتادان بیش از گذشته به این گورستان پناه آوردند.
مدتی بعد تعداد زیادی از سنگ قبرها به دلیل سهولت در عبور و مرور تخریب و همسطح زمین شدند و حالا هم مدتی است که قرار است بقعه شیخ صدوق که در سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۸۱۶ در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسید، گسترش یابد. در این طرح توسعه، بقعه از هر طرف به شعاع ۲۰ متر توسعه مییابد و در این میان همه قبرهایی هم که وجود دارند، خراب میشود. مسئولان اوقاف میگویند که قبرها شناسایی شده و پس از بازسازی اسم مردگان روی سنگهای یکدستی نوشته و سرجایشان نصب میشود.
اما مسئولان شهر ری معتقدند که کل گورستان به خاطر اینکه در میانه شهرری قرار گرفته باید ساماندهی شود و قبرهایش همسطح شوند. در بخشی از گورستان هم باید امکانات تفریحی و ورزشی برای اهالی ایجاد شود.
اما اگر کمی بیشتر به وضعیت گورستان توجه میشد، مانند گذشته میتوانست زائران اهل قبور را راضی نگه دارد. البته اگر درختان گورستان آبیاری میشد تا خشک و بیشاخ و برگ نشوند و اگر روشنایی آن به اندازه کافی تامین میشد. دیدارکنندگان از آرامگاهها همیشه یکی از منابع درآمدی اهالی شهرری بوده چرا که پیوسته بسیاری از مردم بوِیژه از تهران به دیدن گورستانها و زیارت مزارهای شهرری مانند ابنبابویه، امامزاده عبدالله، بیبی زبیده و همین طور زیارت شاه عبدالعظیم میرفتهاند.
در گزارش تصویری این صفحه پرستو قاسمی ما را به دیدن آرامگاههای بزرگان در ابنبابویه میبرد و ما را با نظرات سید احمد محیط طباطبایی، تهران شناس، آشنا میکند.
به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید
ارسال مطلب
اگر به کتب انساب شیعه مانند مقاتل الطالبیین مراجعه کنید، مطلقا امام موسی کاظم، فرزندی به نام صالح نداشته و هیچ کدام از محدثین و رجال شناسان بزرگ شیعه، صالح را فرزند امام هفتم ندانسته اند. نهایت این که احتمالا یکی از سادات علوی بوده که در قرن ششم وارد منطقه ری شده و در تجریش درگذشته و کوچک ترین اطلاعی از زندگی او در دست نیست. چرا باید آرامگاه مردان بزرگی مثل خاندان پیرنیا که قانون اساسی مشروطه را نوشته اند و در عرصه فرهنگ و سیاست آن همه خدمت به کشور کرده اند، قربانی توسعه آرامگاه کسی شود که اصلا نمی دانیم کیست؟
اتفاقا پدر من نیز در همین گورستان ابن بابویه دفن شده. چند وقت پیش سنگ مزارشان بر اثر مرور زمان ترک خورده بود. مسئولان گورستان فرمی را پرکردند و بدون هیچ مشکلی اجازه دادند که سنگ تعویض شود. همه چیز از سنگ و سنگ تراش و خوشنویس و بنا در خود گورستان مهیا بود و کار ظرف دو روز به انجام رسید.