اما زمانی که کتاب دیل کارنگی منتشر شد، دوست‌یابی و تأثیرگذاری به آدمان مقوله‌ای متفاوت بود. در سال ۱۹۳۶ از این همه وسایل مجازی خبری نبود. نمی‌شد از طریق فیس‌بوک دوستی یافت یا از راه تویتر پیامی دوستانه منتشر کرد. آیین دوست‌یابی کارنگی منحصر به دیدارهای حضوری و مکاتبات پـُستی بود، با رهنمودهایی چون حفظ لبخند در طول مصاحبت، حفظ نام طرف صحبت در ذهن و تکان دادن سر به نشان احترام و تفاهم در طول صحبت. فرمول‌های به نظر سادۀ معاشرت که در کتاب دیل کارنگی آمده بود و گویا راه صعود به جایگاه رفیع او را هموار کرده بود، برای بسیاری از بازرگانان و چهره‌های سیاسی و اجتماعی کارساز واقع شد و "آیین دوست‌یابی" بر جایگاه قاموس آداب معاشرت نشست.

 

اما آیا آن نخستین خودآموز آداب معاشرت مدرن همچنان خواستارانی دارد؟ طی این ۷۵ سال دنیا گویی زیر و رو شده و فوجی از ابزار و ابزراک‌های مجازی گویا به حریم معاشرت‌های ما دستبردی خوشایند زده‌اند و شیوۀ معاشرت ما را دیکته می‌کنند؛ به گونه‌ای که اکنون کارمند یک شرکت می‌تواند از فاصله‌ای چندصد فرسخی هم با رئیسش ارتباط برقرار کند، اما ارتباط مجازی. می‌شود با فشار دادن یک دگمۀ فیس‌بوک صدها دوست گم‌شده را بازیافت و دوستانی نو پیدا کرد. می‌شود با ارسال یک سطر پیام تویتر هزاران نفر را تحت تأثیر قرار داد؛ شادشان کرد یا غمگین یا حتا خشمگین. دنیا عوض شده، و "آیین دوست‌یابی" هم.

 

شرکت "دیل کارنگی و همراهانش" به اتفاق "برِنت کول" کتاب "آیین دوست‌یابی" را به‌روز کرده‌اند، تا به درد انسان‌های عصر دیجیتال بخورد؛ آنانی که معاشرت روزمره‌شان مجازی است تا واقعی. 

 

ارتباط مجازی با جهان خارج از یک سو موهبت فناوری‌های جدید است که در یک آن پیوند فردی را با جهانی برقرار می‌کند. از سوی دیگر، این آنی بودن پیوند، بنا به کتاب "آیین دوست‌یابی در عصر دیجیتال"، می‌تواند پیامدهای اسف‌باری هم داشته باشد. "یک پژوهش شرکت "پروف‌پوینت" آشکار کرد که در سال ۲۰۰۹ میلادی هشت درصد از شرکت‌های آمریکایی ِ دارای بیش از هزار کارمند، افراد خود را به جرم اظهار نظر نامناسب در تارنماهایی چون فیس‌بوک و لینکد-این اخراج کرده‌اند". یکی از نمونه‌هایی که در کتاب می‌خوانیم، مربوط به پیش‌خدمت یک رستوران پیتزایی می‌شود که گلایه‌اش از دو مشتری را به دلیل دریافت انعام ناچیز، در فضای مجازی، جهانی کرده بود. یا هشت تن از خدمۀ یک بقالی زنجیره‌ای در کانادا که با ایجاد یک گروه فیس‌بوکی، مشتری‌های فروشگاه را به سخره کشیده بودند. یعنی یک اظهار نظر که در دنیای واقعی دیروز می‌توانست بی‌آزار تلقی شود، در جهان مجازی امروز می‌تواند دردسرهای فراوانی در پی داشته باشد.

 

عقده‌هایی که امروزه در فضای مجازی گشوده می‌شود، پیامدهای ناگوارتری هم دارد. شوهری که روی صفحۀ فیس‌بوک به همسر سابقش توهین روا می‌دارد، سرانجام مجبور است چهل هزار دلار غرامت بپردازد. و "رایان بابـِل"، بازیکن هلندی باشگاه فوتبال لیوِرپول، پس از شکست تیمش در برابر تیم "منچستر یونایتد"، تصویر دست‌کاری‌شده‌ای از داور مسابقه را به اشتراک می‌گذارد و به پرداخت شانزده هزار دلار جریمه وادار می‌شود. در "آیین دوست‌یابی در عصر دیجیتال" می‌خوانیم: 

 

"با این همه فرصتی که برای شنیده شدن فراهم است، به نظر می‌آید که بسیاری می‌کوشند پا جلو بگذارند تا کسی را متهم کنند و همین که اشتباه یا غلط خود آنها آشکار می‌شود، آنها بی‌درنگ به حق ساکت ماندن پناه می‌برند". آیین به‌روزشدۀ دوست‌یابی استدلال می‌کند که یک انسان متنفذ باید دریابد که این بی‌ملاحظگی‌ها به ناکامی در برقراری ارتباط با مردم خواهد انجامید؛ صرف نظر از این که شخص مدعی تا چه اندازه راست یا دروغ می‌گوید. تنش‌های مجازی تنها کاری که می‌کنند، افزودن بر شکاف میان پیام و گیرندۀ پیام است.

 

کتاب جدید اذعان می‌کند که این سخن دیل کارنگی همچنان صدق دارد: "سروکار داشتن با آدمان، شاید سخت‌ترین مشکلی باشد که پیشاروی شما قرار می‌گیرد". در واقع، همان اصولی که هفتاد و پنج سال پیش در کتاب دیل کارنگی مطرح شده بود، در "آیین دوست‌یابی در عصر دیجیتال" هم جا خوش کرده‌است: اظهار علاقه به علائق طرف، تبسم و خوش‌رویی، حفظ نام طرف، گوش دادن به صحبت‌ها و استدلالات او و بررسی موضوعات مورد توجه طرف از جملۀ بخش‌های کتاب جدید هم هستند. با این تفاوت که تدوین این کتاب با توجه به نیازهای عصر دیجیتال صورت گرفته، و مثلاً، برای القای تبسم و خوش‌رویی در دنیای مجازی که عاطفه نمی‌شناسد، توصیه می‌شود که هر چه بیشتر از شکلک‌های متبسم مجازی استفاده کنیم. بنا به اندرز این کتاب، در جهان مجازی هم هرگز به کسی نباید گفت که سخنش اشتباه بوده، بلکه با ملاحظۀ احترام آن شخص دیدگاه متفاوت خود را باید صرفاً به عنوان نظر یک فرد بیان کرد. و اگر متوجه اشتباه خود شده‌ایم، بی‌درنگ پوزش بخواهیم. طرف صحبت، چه در جهان مجازی و چه جهان واقعی، از معاشرت، برداشتی مثبت یا منفی حاصل می‌کند و برداشت خنثی‌ای در کار نیست. آیین دوست‌یابی جدید هم کوشیده‌است راه‌های ایجاد برداشت مثبت در طرف مقابل در گفت‌وگذار مجازی را بیان کند.

 

دیل کارنگی که خود برخاسته از میان مردم عادی و بینوای ایالت میسوری در آمریکا بود، زبانی عادی و متعارف داشت و کتاب جهان‌گیر او جـُـنگی از سخنرانی‌های معمولی‌اش بود. بر خلاف زبان وارسته و زمینی کارنگی، "آیین دوست‌یابی در عصر دیجیتال" یک زبان خشک روان‌شناختی و جامعه‌شناختی را اختیار کرده که برای مخاطب عادی قابل هضم نیست. از این جاست که روزنامۀ "نیو یورک تایمز" در نقد این کتاب می‌نویسد: "اگر دیل کارنگی این کتاب اندوه‌آور را می‌خواند، دست به سینه‌اش می‌بـُرد، برای لحظاتی با رنگ پریده لبخند می‌زد (چون دوست نداشت دیگران را ناراحت کند) و سرش را دوباره در بشقاب برشتوک خود فرو می‌کرد". نویسندۀ "نیو یورک تایمز" نوید می‌دهد که: "اجازه بدهید این نوشته را با یک خبر خوش پایان دهم. اصل نوشته‌های او دست‌نخورده همچنان در قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها یافت می‌شود". و به‌راستی، در کتاب‌فروشی‌های لندن هم کتاب اصلی کارنگی را با زحمت کمتری می‌شود پیدا کرد، تا "آیین دوست‌یابی" روزآمد را. من نمی دانم که آیا در کنار خیابان لاله‌زارهم می‌شود همچنان این کتاب را پیدا کرد!

 

بعد از خواندن "آیین دوست‌یابی در عصر دیجیتال" و مواجهه با همان اصول دوست‌یابی ۷۵ سال پیش خودبه‌خود می‌شود به نتیجه‌ای رسید که فیس‌بوک و تویتر و ابزارهای مجازی دیگر فقط سرعت ارتباطات را بالا برده‌اند، اما ماهیت آن همانی است که بود.