انبوه مردم با سر دادن شعارهای بلند، عرض و طول يکی از خيابان های تهران را پر کرده اند. تصوير شفاف، اما لرزان که از فراز يک ساختمان مشرف به خيابان فيلم برداری شده است.

در صحنه ای ديگر از روزی ديگر، از درون ازدحام معترض، دست هايی بلند می شوند و به ضرب و جرح افرادی می پردازند که تا آن لحظه همگام و همراهشان بودند. بی درنگ افراد نظامی با باتون های خود به کمک شبه نظاميان شخصی پوش می شتابند و زير فرياد امداد و وحشت زنان ازدحام را متفرق می کنند. تظاهرکنده ای سنگی را به سوی یکی از نیروهای ویژه که می دود پرتاب می کند. تصويرها، ثابت نيست و همراه با جمعيت می دود. فيلم بردار، يکی از معترضان است که با استفاده از تلفن همراهش اين لحظه را ضبط، و از طريق تارنمای ويدئويی يوتيوب دسترس جهانيان کرده است.

انتخابات رياست جمهوری در ايران و رويدادهای متعاقب آن نقش رسانه های ديجيتالی را که محتوای آن را شهروندان تهيه می کنند، برجسته تر کرده است. در حالی که رسانه های رسمی از پخش و انتشار کامل مطالب مربوط به رويدادهای اخير در ايران پرهيز می کنند، جای خالی آن را نوشته ها و نوارهای ويدئويی و عکس های شهروندان در تارنماهايی چون يوتيوب و فيس بوک و تويتر و فليکر و دنباله و بالاترين پر می کند.

اکنون يک شهروند عادی، گذشته از شرکت در گفتگوهای دو سویه، با يک تلفن سيار دوربين دار، می تواند محتوايی رسانه ای توليد کند که حتا خبرنگاران حرفه ای از تهيه آن عاجز اند. تبلور ژورناليسم شهروندی ايران را امروزه در بيشتر رسانه های جهانی می توان ديد و شبکه های تلويزيونی مطرح جهان هم آن عکس ها و فيلم ها و توضيحات سازندگانشان را به کار می برند.

تمايل به پوشش خبری رويدادها توسط شهروندان عادی زمانی بيش از پيش بروز کرده است که احساس می شود راه های دسترسی به اخبار از طريق مجاری متعارف محدود تر شده است. مسدود يا محدود کردن دسترسی به تارنماهای مخالفان سيل مخاطبان را به سوی يوتيوب و فيس بوک روانه کرد. ممانعت از دسترسی به آن تارنماها هم صفحات ويژه ای را در پايگاه های تصويری فليکر و پيکاسو ايجاد کرد.

و همين گونه نيروی فرار و سيال روزنامه نگاری شهروندی در فضای مجازی از موانعی که در برابرش ايجاد می شود، به سادگی درمی رود و مفر و مأمن تازه ای پيدا می کند. در جامعه بسته ای که گفته می شود حدود يک سوم جمعيتش به اينترنت دسترسی دارند، رسانه های مردمی خود به خود به رقيبی جدی برای رسانه های رسمی تبديل می شوند. 

در اين راستا از تلفن همراه استفاده فراوان صورت می گيرد. در کنار تهيه فيلم و عکس، دارندگان اين تلفن ها با ارسال پيامک ها در پخش خبرهايی می کوشند که در رسانه های رسمی منتشر نمی شود. بستن سرويس ارسال پيامک ها دوباره "شهروند-روزنامه نگار" ها را به سوی رايانه هايشان سوق می دهد و بر شمار تارنگار يا وبلاگ ها افزوده می شود و اخبار مردم محور از اين راه اشاعه می شود.

تويتر و بالاترين و فيس بوک و دنباله برای توزيع خبرها و پيوندها به مطالب مختلف خبری و تحليلی هم موثر بوده است. تنها اشکال اين تارنماها شايد موثق نبودن برخی از خبرهای منتشره است که به اشتباه يا با هدف، توسط کاربرانی جداگانه روی شبکه می رود. اما اين تارنماها به کاربران امکان می دهند که در باره مطالب اظهار نظر و بحث کنند و از اين راه اعتبار مطلب را به چالش بکشند يا آن را تصحيح کنند.

ضمنا، اين تارنماها در دوره کارزار انتخاباتی به يکی از پايگاه های تبليغاتی نامزدها تبديل شده بودند و تا کنون برخی از چهره های سياسی ايران صفحات خود را در تويتر و فيس بوک به روز می کنند و اخبار مربوطه را از زاويه ديد خود تشريح می کنند.

ويکی پديا هم که يک دانشنامه اينترنتی است و از سوی کاربران تحرير و تصحيح می شود، صفحات تازه ای را به رويدادهای اخير اختصاص داده که در حال کامل تر شدن است.

سی سال پيش، نشريه، نوار ضبط صوت و خط تلفن تنها رسانه های "مردم محور" محسوب می شدند و اطلاعات غير رسمی غالبا از طريق همين رسانه ها پخش می شد. اما اکنون اينترنت به هر کسی اين امکان را داده است که "شهروند – روزنامه نگار" باشد و در اشاعه اخبار و اطلاعات سهم بگيرد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب