هایده، از استثنایی‌ترین صداها در تاریخ موسیقی ایران است. بلندای صدا، تنوع سبک‌ها و ترکیب موسیقی سنتی و امروزی و همکاری با شاعران و آهنگسازان برجسته، ترانه‌‌های او را جاودانه کرده‌است.

هایده نام هنری "معصومۀ دده بالا" متولد ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در تهران است. او فعالیت هنری خود را در سال ۱۳۴۷ خورشیدی از رادیو ایران با ترانه‌ای آغاز کرد که به ناگهان نامش را بر سر زبان‌ها انداخت. ترانه‌ای به نام آزاده که آهنگ آن را علی تجویدی ساخت و شعرش را رهی معیری سرود. او هم در برنامۀ گلها، که سنتی‌ترین برنامۀ موسیقی ایرانی بود، شرکت کرد و هم با اجرای ترانه‌های امروزی و مردم‌پسند در محافل خصوصی و عمومی با صدا و حضور با ابهتی که داشت، دوستارانش را به شور می‌آورد.

انقلاب ایران برای بسیاری از هنرمندان و به ویژه هنرمندان زن، دوران سکوت درازی را در پی داشت. مگر آنهايی که از ایران کوچ کردند، تا هنر خود را به جهانیان و  ایرانیان مهاجر دیگری که از کشور به غرب آمده بودند، عرضه کنند. هایده یکی از این هنرمندان بود که چند ماهی پیش از انقلاب راهی لندن شد و  در سال ۱۳۶۱ برای ادامۀ کار به لس‌آنجلس رفت. هنر او از غرب آمریکا به میان فارسی‌زبانان راه پیدا کرد و در میان آنها طرفداران بسیار یافت. در خود ایران هم دوستارانش بی‌صبرانه چشم‌به‌راه آهنگ‌های جدیدش بودند و او هرگز آنها را ناامید نمی‌کرد.   این نابغۀ آواز ایران پیش ازآن که در ۳۰ دی ۱۳۶۸ (۲۰ ژانویه ۱۹۹۰) بر اثر حملۀ قلبی در سن ۴۷ سالگی در کالیفرنیا درگذرد، حدود۱۵۰ قطعه ترانه و آواز در سبک‌های گوناگون به یادگار گذاشت.

هایده با این کارهای برجسته، فاصلۀ نسل‌ها را در واقع درنوردید و  در میان همۀ گروه‌های سنی طرفدار پیدا کرد.

پژمان اکبرزاده، پیانیست و روزنامه‌نگار ۲۹ سالۀ ایرانی مقیم آمستردام، حدود دو دهه پس از در گذشت او برای یافتن راز محبوبیت هایده به  جستجوی تصویری رفته که دوستاران هایده از او دارند. در واقع این امر نشانه‌ای است از همین تأثیر ژرف او بر نسل‌ها.

برای پژمان اکبرزاده، انگیزه و حس شخصی خودش هم در ساخت این مستند، نقش بسیار مهمی ایفا کرده‌است. او در گفتگویی با جدیدآنلاین شرح داد که صدای هایده چنان تأثیری از زمان کودکی روی او گذاشته که در نهایت به این نتیجه رسید که باید در مقابل، کاری برای هایده انجام دهد. پیش از آنکه ایران برای پژمان به تنها کشور "ورود ممنوع" تبدیل شود، از تهران تا لس‌آنجلس به دنبال تکمیل پازل‌های داستان زندگی این خواننده بوده، علیرغم همۀ بی‌اعتمادی‌ها تلاش کرده با پدیدآورندگان آثار هایده در سراسر دنیا به گفتگو بنشیند، ساعت‌ها در کتابخانۀ کنگره، نشریات قدیمی را جستجو کند و عکس‌ها و ویدئوهای پراکنده در تمام دنیا را  گرد هم آورد.

"سخن از هایده" نگاهی است فشرده به جنبه‌های گوناگون فعالیت‌های این خواننده همراه با ویدئوها و تصاویر منحصر به فردی که بعضاً هیچ گاه منتشر نشده‌اند. در فیلم همچنین با بسیاری از شخصیت‌هایی که در فعالیت‌های هنری هایده اثر گذاشته‌اند، گفتگو شده‌است. کسانی که برایش ترانه ساخته‌اند یا با او نزدیک بوده‌اند. در این فیلم  فرح پهلوی، شهبانوی پیشین ایران، هم از خاطرات خود از هایده سخن گفته‌است.

فیلم به زبان پارسی (با زیرنویس انگلیسی) تهیه شده و به موازات بررسی فعالیت‌های هنری خواننده، به فضای سیاسی-اجتماعی ایران و ایرانیان مهاجر در هر دوره نیز اشارۀ کوتاهی شده‌است. همین جنبه و صحبت‌های همکاران نزدیک هایده، فیلم را جدا از بررسی جدی آثار یک خواننده، به برشی از پیچیدگی‌های جامعۀ ایران تبدیل کرده‌است. به گفتۀ پژمان اکبرزاده "فکر می‌کنم یکی از نکته‌های جالب فیلم شاید همین موضوع باشد که فیلم نشان می‌دهد آنچه در فضای سیاسی اجتماعی ایران در دهۀ ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ گذشته چگونه بر فعالیت‌های هنرمندانی چون هایده تأثیر می‌گذاشته‌است."

برخی از منتقدان، هایده را از بابت رها کردن استادان موسیقی سنتی و برنامۀ گلها و پیوستن به جریان موسیقی پاپ ملامت می‌کنند، ولی به باور سازندۀ مستند "سخن از هایده" فعالیت‌های هایده و صدای او که در ابتدا در زمینۀ موسیقی ایرانی پرورش یافته بود، باعث افزوده شدن کارهای جالبی به موسیقی پاپ ایران شد. چه در سال‌های پیش از انقلاب با ترانه‌هایی مانند "سوغاتی"  و "بزن تار" و چه در تبعید با کارهایی همچون "شانه‌هایت" و "ای یار من" که شعر آن از مولاناست. "کار خوب ارائه کردن، تنها به معنای ماندن در قالب موسیقی کلاسیک ایرانی نیست."

مستند "سخن از هایده" توسط شبکۀ ایرانیان مقیم هلند منتشر شده‌است. برای آگاهی بیشتر از این مستند می‌توانید به تارنمای این فيلم مراجعه کنید که در گوشۀ "از سایت‌های دیگر" آمده ‌است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب