علی فاضلی

سال ها قبل يادم مى آيد که من و دایی ام صبح زود براى رفتن سر کار از خواب بیدار می شدیم. هر روز صبح دو تا نان داغ بربری، کره و مربا صبحانه ما بود. پاییز بود و هوا سرد، و صدای کلاغ ها را خوب به یاد دارم.

از شاه عبدالعظیم به سوی مرکز شهر راهی طولانی بود ، مسافرکش های تهرانی چراغ قرمز ها را رد می کردند، نوای ترانه های داریوش بود و دود سیگار راننده: یاور همیشه مومن تو برو سفر سلامت/غم من نخور که دوری برای من شده عادت.

گاهی راننده ها می زدند توی پیاده رو تا بتوانند ما مسافرهای خواب آلود را هر چه زودتر سر کارهایمان برسانند. محل کار، ساختمانی نیمه کاره بود. من، دایی و شریکش گروه گچ کارهای آن ساختمان بودیم.

چند ماهی بود که از مشهد آمده بودم تهران تا شاگردی دایی ام را بکنم. می دانستم که پدرم برای چشیدن سرد و گرم روزگار مرا به آن اردوگاه کار فرستاده است. حقوق من روزی هزار تومان بود و پدرم دوست داشت من بدانم که برای بدست آوردن یک قران باید سختی کشید.

وظیفه ام این بود که استنبولی (ظرفی که در آن گچ را خیس می کنند) را پر آب کنم. با دو دست درست پنج و نیم مشت گچ داخل آب بریزم بعد با پنجه گچ را درون آب مخلوط کنم. ملاط که حاضر می شد آن را جلوی استادها می گذاشتم و بعد دوباره همان کار را تکرار می کردم. دست هایم به گچ حساس بود و خشک می شد اما وقتی تن پر از عرق دایی ام را می دیدم فراموششان می کردم.

اين خاطرات وقتی برایم زنده شد که برای تهیه عکس و صدای "خانه هنر" نزد محمد جعفری رفته بودم. نقاش ها و مجسمه سازها مشغول کار بودند و دست های گچی حجم کارها مرا به یاد دست های آن روزگارم انداخت.

چه آن زمان در تهران و چه تا حالا در مشهد نمی دانستم که گچ، این ماده سفید حالت پذیر، در طول قرن ها چه کاربری هایی داشته. بشر گچ را پیش از خشت و آجر می شناخته و از کارایی های آن آگاه بوده است.

آدمیان پیشین از ساقه گیاهان دیوار و سرپناه می ساختند و برای پوشاندن منافذ از گل رس استفاده می کردند. سپس این کار را با ملاط آهک انجام دادند و بعدها بناها دریافتند که با  ملاط گچ می توانند دیوارهای سفید و محکم و بدون ترک ایجاد کنند.

گچ در تمدن های بزرگی چون مصر، یونان و روم اسامی و کاربردهای مختلفی داشته. مصری ها در ساخت اهرام ثلاثه شان از گچ کار می گرفتند. گچ ماده چسبنده ای است که می تواند لابه لای سنگ ها قرار بگیرد و آنها را با هم کلاف کند.

هنوز هم نقش های باشکوه سربازان مصری سوار بر ارابه های جنگی، خدایان، حیوانات و پرندگان بر روی دیوارهای گچی داخل آن بناها وجود دارد. یونانی ها با ساختن ظروف کوچک و قوری، کاربرد دیگری برای گچ یافتند.

مجسمه های بزرگ گاوهای بال دار متعلق به تمدن آشور را در موزه بریتانیا می توان یافت که از نوعی گچ به نام الاباستر درست شده اند. گفته می شود که یونانیان نام سلنیت (selenite) یا سنگ ماه را برای گچ به کار می بردند و آن نوع خاصی از سنگ گچ بود که حالت شیشه ای داشت و برای پنجره ها از آن استفاده می شد و اغلب آنها را وقف معابد الهه ماه می نمودند.

رومی ها اما از سنگ گچ برای ساختن تندیس های مختلف بدن انسان استفاده کردند. امروزه می توان آثار گچی زیادی را در کلیساها، آرامگاه ها و ساختمان های تاریخی یافت.

به نظر میرسد که استفاده از گچ در ایران مقارن بوده است با عصر حکمرانی هخامنشیان. حاکمان این دوره برای شکوه و جلال کاخ ها و قصرهایشان به دنبال هر هنر و هنرمندی بوده اند. استاد کارهای ماهر دیوارهای داخلی بناها را با گچ اندود مى کردند.

در زمان اشکانیان برای پوشاندن زشتی های دیوارهای خشتی سفیدکاری با گچ معمول تر شد. ساسانیان و سپس اعراب بعد از فتوحاتشان از هنر گچبری نهایت استفاده را کردند. 

با آمدن اسلام و حرمت برخی نقش ها چون حیوانات و انسان کم کم در تزیین و آراستگی داخل بناهای حکام و ثروتمندان استفاد از گل و گلبرگ و کتیبه متداول شد.

از استاد محمد جعفری، استاد خانه هنر، سراغ بهترين شاگردان گچکارش را گرفتم و او چند نفر از شاگردان برگزیده اش را به من معرفی کرد که "طاهر رحیمی" هم در میان آنها بود.

طاهر رحیمی هنرمند افغان، طراح و مجسمه ساز، نقاش، و یک استاد کار حرفه ای گچبری است. او شخصیتی آرام دارد و ترجیح می دهد دور از هیاهو در خلوتش طرح ها و کارهایش را بررسی کند.

رحیمی مجسمه سازی با گچ را بسیار زود آغاز کرد و چیزی نگذشت که جادوی گچ او را مسحور خود کرد. براستی او قادر است طرح گچی هر چیزی را خلق کند.

در گزارش تصویری اين صفحه طاهر رحیمی از گچ و گچبری و از کارهاى خودش مى گويد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب