تصویر بدون چهرۀ زنی باردار، صورت‌های پنهان‌شده پشت دود قلیان و چهرۀ دختری که از پشت یک شیشۀ رنگ‌شده به لنز دوربین خیره شده، موضوع  بیشتر عکس‌هایی است که سه کارآموز بنیاد امید مهر در تهران با موضوع "  نمود و هویت" گرفته‌اند.
بنیاد امید مهر، موسسهای است در تهران، برای  توانمند سازی و آموزش مهارتهای زندگی به دخترانی که  در وضعیت اجتماعی دشواری قرار دارند.

ستاره، مرضیه و نیلوفر سه کارآموز این بنیاد هستند که علاوه براینکه در کارگاه عکاسی این بنیاد شرکت کرده‌اند، در پروژۀ "نمود و هویت" که در تابستان امسال در تهران برگزار ‌شد، شرکت کرده‌اند و نشانه‌ها و نمادهایی از هویت خود را به وسیلۀ دوربین ثبت کرده‌اند.

ستاره دختر ۱۷ ساله‌ای است که از خواهر باردارش عکاسی کرده‌است. می‌گوید: "از خواهرم عکاسی کردم چون به نظرم باردار بودن خیلی وضعیت عجیبی داشت. او تنها ۲۱ سال دارد و از مادر شدن می‌ترسد. دلش نمی‌خواست چهره‌اش در این عکس‌ها دیده شود. برای همین من تنها از سایه و اندام او عکس گرفته‌ام."

"تلاش کرده‌ام در این عکس‌ها هویت یک مادر را نشان بدهم؛ حسی که نسبت به فرزندانش دارد، ترس از آیندۀ بچه‌ها."

ستاره که اهل کابل افعانستان است، اضافه می‌کند که خودش هم از مادر شدن می‌ترسد. البته حس این که انسان دیگری در بدنت زندگی می‌کند، حس عجیبی است؛ حسی که  ستاره سعی داشته در این عکس‌ها که بیشتر سایه‌اند و اندام بی‌چهره، نشان دهد. به نظر ستاره، در عکس‌هایی که چهره واضح نیست، رمز و رازی وجود دارد که جذاب است. رمز و رازی که باعث می‌شود بیننده در بارۀ شخصیت پنهان در عکس حدس بزند یا فکر کند.

او که مثل بسیاری از دختران افغانی مقیم ایران تحصیلاتش را تنها تا سوم راهنمایی ادامه داده‌ می‌گوید: "از ده‌سالگی تا کنون دفترچه‌ای کوچک دارم که عکس‌های مورد علاقه‌ام را در آن چسبانده و خاطراتم را کنار هر عکس نوشته‌ام. آن قدر به عکاسی علاقه‌مندم که همه جا دوربین به همراه دارم و از چهرۀ آدم‌ها عکاسی می‌کنم."

ستاره می افزاید: "گاهی خانواده‌ام مانع از فعالیت‌های من شده‌اند، اما من ثابت کرده‌ام که عکاسی را دوست دارم. حالا آرزو دارم در کشور کانادا زندگی کنم وطراح لباس معروفی شوم."

نیلوفر هم عکاس چهره‌هایی پنهان‌شده پشت دود قلیان است؛ ۲۶ ساله است، اما می‌گوید، وقتی برای اولین بار در ۱۷ سالگی قلیان کشیدن را تجربه کرده، احساس استقلال و بزرگی به او دست داده‌است. حالا هم خیلی از مواقع با دوستانش به قهوه‌خانه می‌رود تا قلیان بکشد. می‌گوید: "در جامعۀ ما مرسوم نیست زنان قلیان بکشند. در قهوه‌خانه‌ها به زنان و دختران ِ تنها اجازۀ قلیان کشیدن داده نمی‌شود و باید برای قلیان کشیدن با مردی همراه شوند." 

اما او فکر می‌کند نباید هیچ تبعیضی بین زن و مرد باشد. برای همین هم از چهرۀ زنانی که قلیان می‌کشند، عکاسی کرده، هم مردان. چهره‌هایی که پشت دود پنهان شده‌اند.

مرضیه هم یکی دیگر از کارآموزان بنیاد امید مهر است که در کارگاه عکاسی شرکت کرده و برای نشان دادن هویت خود از چهرۀ خواهر کوچک‌ترش پشت تکۀ شیشه‌ای رنگ‌شده عکس گرفته‌است.

می‌گوید: "زندگی خواهرم خیلی به زندگی من شبیه است. چهرۀ او را پشت شیشه‌ای قرار داده‌ام  و آرزوها و اهدافم را با رنگ روی آنها نقاشی کرده‌ام؛ رنگ‌های شاد، آرزوهایم برای آینده است و رنگ‌های تیره، گذشته‌ام."

مرضیه ۲۲ ساله است و آرزو دارد مهندس کامپیوتر شود و آموزشگاهی برای دختران هم‌سن خودش که بی‌بضاعت هستند، تأسیس کند. تمام نقش‌های رنگارنگ روی شیشه‌ها هم همین رؤیاهاست.

وی می‌افزاید: "افکار مزاحم و موانعی را که در ذهنم شکل می‌گیرد، با رنگ‌های سیاه و تیره تصویر کرده‌ام. چیزهایی که مانع موفقیت من می‌شوند و واقعیت خارجی ندارند، فقط در افکار من هستند."

او وقتی به خودش فکرمی‌کند، ناامید می‌شود. فکر می‌کند هم‌سن و سال‌هایش از او جلوتر هستند. دوست دارد وقتی تلاش می‌کند، هیچ چیز مانعش نشود؛ نه جامعه، نه خانواده. مرضیه می‌گوید: "عکاسی برای من فرصتی است تا بخشی از افکارم را به تصویر بکشم. در گذشته برای رسیدن به خواسته‌هایم روی کمک خانواده حساب می‌کردم، اما حالا متوجه شده‌ام تنها خودم می‌توانم به خودم کمک کنم."

کارگاه "نمود و هویت" به طور هم زمان در بنیاد امید مهر در تهران و انجمن پرورش جوانان ایرانی (آیدا IYDA) درفصل تابستان در لندن  برگزار شد. آیدا که برای کمک به جوانان ایرانی دو فرهنگه تاسیس شده می کوشد پیوند آنان را با فرهنگ ایران تقویت کند. ساناز عمیدی، مدیر انجمن آیدا و هماهنگ‌کنندۀ  این پروژه آموزشی می‌گوید: "بچه‌هایی که در مدرسۀ آیدا فعالیت می‌کنند فرزندان مهاجرینی هستند که  دو سه نسل  از ایران دور بوده اند و یا یکی از والدینشان خارجی است. آنها یک روز در هفته را در این مدرسه به یادگیری زبان فارسی و مهارت‌های دیگر می پردازند. این بچه‌ها وضعیت متفاوتی با دختران بنیاد امید مهر در تهران  دارند، اما شباهت‌هایی هم میان آنها هست. هر دو گروه در ردۀ سنی‌ای هستند که به دنبال هویت خود می‌گردند وگاه با شرایط اجتماعی، جنسیتی، اقتصادی و فرهنگی  مشکل روبرو هستند."

به گفتۀ ساناز عمیدی دلایل مختلفی باعث شده‌است که دختران بنیاد امید مهر در این عکس‌ها تصویری واضح از چهرۀ خود ارائه ندهند؛ به طور مثال، این دختران چندان علاقه‌ای ندارند به عنوان مهارت‌جویان این بنیاد معرفی شوند. شرایط فرهنگی هم در این وضعیت مؤثر است و البته دلیل مهم‌تر مشکلاتی است که این دختران در بارۀ هویت خود با آن روبرو هستند و در خود انگاره‌هایی که خلق کرده‌اند، این مشکلات را به نمایش گذاشته‌اند. این دختران از قومیت‌های مختلفند. برخی اهل کشور افعانستانند و از نظر اقتصادی مشکلاتی دارند.

عمیدی می‌گوید: "هویت را می‌توان با ابزار متعددی نشان داد که  نمود یا تصویر افراد از خودشان، ساده‌ترین راه نمایش هویت است. یکی از تفاوت‌هایی که میان آثار کارآموزان بنیاد امید مهر و انجمن آیدا وجود دارد، نمایش چهره در  تصویرهای بچه‌های انجمن آیدا و پرهیز از نمایش چهره در میان دختران بنیاد امید مهر است. البته، برخلاف دختران بنیاد امید مهر، کارآموزان انجمن آیدا بیشتر از اشیاء شخصی‌شان برای نمایش هویتشان استفاده کرده‌اند.

ساناز عمیدی عکاسی در این پروژه را ابزاری انتزاعی برای بیان معنای هویت میان نوجوانان و جوانان این دو مؤسسه می‌داند که با ارائۀ نشانه‌هایی امکان کشف شخصیت و هویت آنها را میسر می‌کند.

دختران بنیاد امید مهر در کارگاه عکاسی‌شان، علاوه براین که شیوۀ استفاده از دوربین را از مهرداد عسکری آموخته‌اند و کوشیده‌اند حوزه‌های مختلف عکاسی را تجربه کنند، در حاشیۀ این پروژه فرصتی برای نمایش جهان درونی، افکار و خواسته‌های پنهان و آشکارشان پیدا کردند و حالا قرار است این آثار در دو شهر تهران و لندن به نمایش گذاشته شود.

در نمایش تصویری این صفحه عکس های ستاره، مرضیه، و نیلوفر را می‌بینید  که برداشت آنها را از هویت خود و یا محیط اطرافشان نشان می دهد. این عکس‌ها از میان عکس‌های کارآموزان دورۀ "نمود و هویت"  برای نشر در جدیدآنلاین برگزیده شده‌است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب