کمال‌الدین همای

غار در آثار مکتوب فارسی همراه با مار و تاریکی و اژدهار و دیو و کفتار آمده، ولی امروزه نورهایی بر تاریکی غار تابیدن گرفته و تلاش‌هایی برای تغییر دیدگاه‌ها دربارۀ غار آغاز شده است. بلی، غار می‌تواند یک جاذبۀ گردشگری باشد؛ از جمله غار مغان.

شاید از فرو نشستن خورشید در انتهای افق یک بیابان لذت برده باشید. شاید از دمیدن صبح در کوهستان و برآمدن آفتاب از پشت یک کوه مغرور احساس سرزندگی کرده باشید. و شاید هم از ساحلی آرام به پهنای بی‌انتهای دریا چشم دوخته باشید و غرق در حیرت شده باشید. شاید به زیبایی‌های جنگل و آبشار و دشت و صحرا فکر کرده باشید، ولی کمتر کسی به زیبایی‌های یک غار یا هیجان غارنوردی فکر می‌کند.

به همین دلیل است که  در منطقۀ ما غارنوردی در مقایسه با دریانوردی، بیابان‌نوردی و کوهنوردی امری تازه است. در ایران ایجاد فدراسیون غار‌نوردی که زیرمجموعه‌ای از فدراسیون کوهنوردی است، سابقه‌ای بیشتر از ۱۵ سال ندارد. البته، همین هم تلاشی است برای بررسی موضوع غارنوردی به شکلی علمی و رسمی.

شکی نیست که در سراسر ایران صدها و شاید هزاران غار کوچک و بزرگ دهان گشاده ‌است، ولی کمتر پیش آمده ‌است که غاری نام مستقل داشته باشد. بیشتر غارها به نام محلی یاد می‌شوند که در آن واقع شده‌اند. مثلا، "علیصدر" یکی از مشهورترین غارهای ایران است، ولی نام آن بر گرفته از روستای علیصدر استان همدان است.

گاهی هم که نامی بر روی بعضی از غارها گذاشته شده ‌است، بیشتر از آنکه نشان‌ دهنده توجه مردم به غار باشد، نشان دهندۀ ترس مردم از غار است. مثل غارهای "جن" و "جهنم" و "کفتار" در استان یزد یا غار "خفاش" در شمال شرق دهلران در استان ایلام. نام بعضی از غارها هم احتمالا به رخدادهای تاریخی ربط دارد. در غیر این صورت چه‌ طور می‌شود کسی نام غاری را در حوالی کویر سیاه کوه استان اصفهان، غار "افغان" بگذارد؟ احتمالا نام این غار با تحولاتی که به پایان سلسلۀ صفویه توسط محمود افغان انجامید، ربط دارد.

نام غار مغان که در ۳۵ کلیومتری شهر مشهد واقع است هم برگرفته از روستای مغان است. اگرچه نام "مغان" نامی باستانی است، دقیقا مشخص نیست که این غار چه زمانی دهان به بیرون از زمین گشوده‌ است.

راه یافتن به غار مغان کار ساده‌ای نیست و شاید بدون پیکان‌های خیابانی کمرنگی که هیئت کوهنوردی استان در مسیر غار کاشته‌اند، پیدا کردن آن به تنهایی، امر محال می‌شد. البته، اگر راهنمایی‌ مردم محلی را نادیده بگیریم که می‌توانند شما را به سوی یکی از دو دهانۀ شمالی و شرقی غار هدایت کنند.

این غار با این که در ارتفاع ۲۱۵۷ متر از سطح دریا واقع است، به شدت نمناک است و برکه و چاه‌های پرعمقی دارد. آب آلوده با آهک استالاکتیت و استالاگمیت هم از سقف غار چکه می‌کند و این رویداد فیزیکی قندیل‌های بزرگ و دیدنی‌ای را شکل داده‌ و کف غار را به طور خطرناکی لغزنده کرده ‌است.

کوهنوردان توصیه می‌کنند که برای ورود به این غار حتماً باید کفش و پوشاک مناسب، چراغ قوه یا مشعل و آب آشامیدنی داشته باشید. آب برکه و چاه‌های غار قابل شرب نیست. بد نیست یک چراغ قوۀ ذخیره هم با خود داشته باشید، چون بازدید از این غار بزرگ دست کم دو ساعت و نیم طول می‌کشد؛ مگر این که در راه‌های مارپیچ غار گم بشوید که آن وقت ممکن است کارتان به چراغ قوۀ سوم بکشد.

غار مغان طی سال‌های متمادی در هاله‌ای از رمز و راز نهان بوده و میان مردم محلی دربارۀ آن روایت‌های رعب‌انگیزی رایج است. آنها می‌گویند که بهتر است خیال رسیدن به انتهای غار را از سر دور کنید، چون ممکن است در ظلمت کامل، هنگام عبور از یکی از راه‌های باریک گربه‌رو غار، درون چاهی بیفتید که بیست و پنج متر عمق دارد.

اما این هشدارها جلو کنجکاوی غارنوردانی را نمی‌گیرد که برای دیدن زیبایی‌های غار مغان فرسنگ‌ها راه را پیموده‌اند. ولی آیا واقعاً غار می‌تواند زیبا باشد؟

شاید همۀ غارها زیبا نباشند، اما دربارۀ بسیاری از غارها اطلاعات جالبی وجود دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. از نقش‌هایی که انسان‌های نخستین  بر دیواره غارها زده‌اند، تا افسانه‌هایی که در آن غار به عنوان پناهگاه دیو و عفریت و جن و پری تصویر شده ‌است.

پیدایش غارها، به دلیل تحلیل رفتن بافت‌هایی از اعماق زمین است که در میان بافت‌های سخت تر واقع شده‌اند و جای خالی آنها حفره‌هایی را در اعماق زمین و یا در اعماق کوه‌ها ایجاد کرده ‌است. مثلا نفوذ باران در بخش‌های آهکی لایه‌های زمین به مرور زمان باعث حل شدن رگه‌های آهک می‌شود و شبکه ای از غارها را ایجاد می‌کند.

گاهی هم نوع سنگ‌هایی که بر اثر سرد شدن آتشفشان‌ها ایجاد شده‌اند (سنگ‌های آذرین) و یا سنگ‌هایی که به مرور زمان و بر اثر رسوبات اعماق اقیانوس‌ها شکل گرفته‌اند (سنگ‌های رسوبی) اشکال خاصی از غارها را به وجود آورده اند.

شاید بد نباشد که این‌بار برای رفتن به تعطیلات به دیدن یک غار فکر کنید. البته، نباید از توصیه‌های ایمنی غافل شوید. ما هم این کار را کردیم و به دیدن غار مغان رفتیم که گزارش مصور این صفحه حاصل همان سفر است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب