ايران هنوز هم براى غربيان كشور پر رمز و رازى است كه، بسته به مخاطب شما، نامش با ستايش ويا نكوهش روبرو مى شود. نشر كتاب به زبان انگليسى در باره ايران در حال افزايش است و كمتر هفته اى است كه چند كتاب در باره ايران منتشر نشود. اگر به سايت هاى ويژه كتاب در اينترنت نگاه كنيم نام صدها كتاب را مى بينيم كه به نحوى به ايران مربوط اند. 

يكى ديگر از پديده هاى نو در زمينه نشر كتاب، حضور مولفين  ايرانى در ميان نويسندگان كتاب هاست.

در هفته هاى اخير تنها در بريتانيا چندين كتاب در باره ايران منتشر شده  كه دوتاى آنها نوشته ايرانيان است.

فوران نشركتاب به زبان انگليسى در باره تحولات  ايران  در سه دهه گذشته  سه دوره مشخص داشته است. در نخستين دوره  در سال هاى اطراف انقلاب كتاب هايى كه نشر يافت بيشتر در باره  برهه هاى بحران در تاريخ ايران، دلائل سقوط نظام سلطنتى، ريشه يابى و وقايع نگارى انقلاب،  و چگونگى گذار به نظام جديد بود.

در دومين دوره كتاب هايى منتشر شد كه به تجربه حكومت اسلامى، دگرگونى هاى اجتماعى، حقوق انسانى،  نابسامانى هاى جنگ و پيامدهاى آن، و خط مشى حكومت در دوران موسوم به سازندگى پس از درگذشت آیت الله خمينى مى پرداخت.

آمدن محمد خاتمى نگاه ها را به ايران تغيير داد و نوعى خوش بينى براى تغييرات اساسى سياسى، هر چند همراه با شك، درونمايه بسيارى از كتاب ها شد. 

شايد بتوان گفت كه در سومين دوره يعنى در چند سال اخير به دليل افزايش ياس سياسى در ميان قشرجوان و دانشگاه رفته و توجه به برنامه هاى هسته اى ايران در غرب  نشر كتاب در باره ايران به دو روند انجاميده:
الف- نشر كتاب هاى بسيار در باره هدف ايران از تلاش هسته اى و واكنش و گزينه هاى احتمالى غرب.
ب - نگاهى ديگر به گذشته ايران تا در پرتو آن بتوان به وضع موجود و آينده ايران نگاهى متفاوت داشت. 

اگر خواسته باشيم  موضوعى نگاه كنيم كتاب ها به كند و كاو در تاريخ، تحولات فرهنگى و اجتماعى مثل ادبيات، فيلم، نوانديشى دينى، رسانه هاى نو، تلاش زنان براى حقوق مساوى، زندگى اندرونى جوانان، بى رنگ شدن دين رسمى و يا  پر رنگ شدن مناسك مذهبى مى پردازند.  

از كتاب هايى كه در هفته هاى اخير در باره ايران چاپ شده چند كتاب به جهاتى جالب است. يكى از اين كتاب ها امپراتورى انديشه ، تاريخ ايران نوشته مايكل اكسورتى است. مؤلف زمانى ديپلمات بود و اكنون در دانشگاه اكزيتر در جنوب بريتانيا درس مى دهد.

انگيزه نوشتن كتاب پاسخ به اين سؤال بوده كه با توجه با اين كه مركز فرهنگ ايران گاهى در فارس و بين النهرين بوده و گاهى در خراسان و آسياى ميانه، و گاهى در آذربايجان؛ و با توجه به اين كه نفوذ فرهنگى ايران بسيار فراتر از مرزهايش،  يعنى از تركيه عثمانى تا بغداد و آسياى ميانه و هند احساس مى شده، آيا مى توان گفت كه ايران در واقع يك امپراتورى انديشه بوده است؟

حرف های مایکل اکسورتی

او با نگاهى دوستانه به ايرانيان و ايران گامى در شناساندن ايرانى نسبتا نزديك به واقع برداشته است، و آن هم در زمانى كه تلخى هاى خبرى روزمره، انگ فرهنگ را از نام ايران و ايرانى در برخى از جوامع مغرب زمين زدوده است.  از اين مؤلف پيشتر نادرشاه، شمشير ايران كه زندگينامه اين پادشاه است نشر يافته است. 

ايران از نگاه نويسندگان كتاب ديگرى است بر اساس چشم ديدها و نظرات نويسندگان و سياحانى  كه در قرون مختلف به ايران رفته اند.  گردآورنده و ويراستار اين مجموعه، ديويد بلو، زبان فارسى و تاريخ خوانده و سال ها خبرنگار بى بى سى بوده  است.

اين كتاب با زمينه هايى به زبان ساده براى بسيارى كه فرصت نمى يابند صدها جلد خاطرات سياحان را بخوانند منظرى بديع و كم نظير فراهم مى كند و گزيده هاى نوشته هاى سياحان چون كوتاهند  خواندن كتاب را، در دنياى بى حوصلگى هاى كنونى، آسان كرده است. 

ديويد بلو كوشيده يك سويه نويسى هاى يونانيان را در باره ايرانيان تعديل كند.  مثلا در برابر نوشته هاى  اشيل،  از نخستين نمايشنامه نويسان يونانى و از سربازان نبردهاى ايران و يونان، كه در نمايشنامه هايش در باره پيروزى بر خشايارشاه داد سخن داده، و ديويد بلو شعرى را از رابرت گريوز شاعر انگليسى آورده كه پاسخى باشد به بى پايگى رجزخوانى اشيل.

    حرف های دیوید بلو

گردآورنده  پس از نقل گزارش هاى يونانيان ديگرى مثل هرودوت و گزنفون، به قرون وسطى آمده و به سراغ كسانى مثل ماركوپولو و بعد ابن بطوطه رفته كه در زمان مغول از ايران ديدن كرده اند. 

دوره بعد سياحان عصر صفوى اند كه تصويرهاى زنده و گويايى از دربار و زندگى باجلال و شكوه شاهان و زيبايى هاى ايران داده اند. تيره روزى هاى اصفهان پس از سقوط  از زبان سياحانى چون كشيش كروسينسكى آمده كه توحش و قتل عامى بى بديل را نشان مى دهد. شيراز و وضع بى مثالش نيز در گزارش هاى كسانى چون ويليام فرانكلين آمده كه در ١٧٨٦ از شيراز ديدن كرده بود و در باره زيبايى زنان شيراز بسيار سخن گفته است.    

از دوران قاجار و پهلوى و دوران انقلاب نيز چشم ديدهاى بسيارى در كتاب آمده است چون هر چه به دوران معاصر نزديكتر مى شويم بر روايت ها و ديدارها افزوده مى شود. جالب اين كه در كنار خيل خارجيانى كه از ايران گزارش كرده اند در اواخر اين كتاب چند گزارش هم از ايرانيانى مثل افشين مولوى و آذر نفيسى ديده مى شود كه به زبان انگليسى نوشته اند.

كتاب ديگرى هم  كه بيشتر زبان دل نويسنده است و بايد آن را با اشتياق و از سر فرصت خواند  عمرخيام: شاعر، شورشى، ستاره شناس است به قلم هژير تيموريان.

حرف های هژير تیموریان

تيموريان با نثرى موجز، زيبا و روشن داستان زندگى خيام را باز مى گويد و نبرد او را با قشرى گرايان دينى و رنج هايى كه كشيده بيان مى كند.  تيموريان تصويرى زنده از دنياى رويايى گذشته و روزگار دانش و خرد در بخارا و سمرقند و نيشابور و اصفهان مى دهد و با خلاقيت يك نويسنده به جزيياتى مى پردازد و فضايى مى آفريند كه انگار خود او در آن زمان مى زيسته است.

نويسنده از آشنايى ادوارد فيتزجرالد با خيام داستان هاى گيرايى دارد و در باره اهميت ترجمه فيتزجرالد در شناساندن خيام به غربيان بسيار نوشته و بعد  بافروتنى ترجمه ديگرى از رباعيات خيام را  در كنار متن  فارسى رباعيات ارائه كرده است. سرنوشت خيام و سوالاتى كه او در رباعياتش طرح كرده در روزگار ما هم همچنان نيازمند پاسخ است.

نوشتن زندگينامه از كارهاى دشوارى است كه در زبان فارسى توجه چندانى به آن نشده زيرا مصالح آن در اختيار نيست.

  حرف های کسرا ناجی 

خاطره نويسى در زبان فارسى چندان باب نبوده؛ براى بسيارى مصاحبه دادن درباره زندگى خصوصى و سياسى خوشايند نيست و در نتيجه زندگى نامه نويسان معمولا مى كوشند تا بر اساس منابع ديگر و به قدرت نيروى تخيل خود تصويرى از شخص مورد نظر ارائه دهند.

در كشور هايى كه تبادل اطلاعات آسان است، و سياستمداران بى آنكه خواسته باشند به انحصار رسانه اى تكيه كنند، خود را در معرض پرسش و پاسخ مى گذارند شايد نوشتن زندگينامه يك سياستمدار آسانتر باشد. اما سياستمداران ايران تا كنون كمتر با نوشتن زندگينامه اى كه ستايشنامه نباشد موافقت كرده اند و از همين رو نوشتن كتاب در باره سياستمدار زنده، رنج نويسنده را دشوارترهم مى كند.

و اين دقيقا كارى است كه كسرا ناجى بدان پرداخته و كتابى با نام  احمدى نژاد: تاريخ سرى رهبر راديكال ايران نوشته است. با اين كه آقاى ناجى نتوانسته  با رئيس جمهور مصاحبه كند، بر اساس گفتگو با مشاوران و روزنامه نگاران و رسانه ها و كتاب هايى كه نوشته شده جوانب مختلف زندگى او را  از كودكى تا دوران نوجوانى و بعد درگيرى در سياست تا رسيدن به رياست جمهورى ايران به بررسى گرفته است.

با توجه به اين كه آقاى ناجى در دو سه سال گذشته در ايران زيسته و از نزديك با اوضاع ايران آشنائى دارد، توانسته به جزئياتى بپردازد كه براى بسيارى از خارجيان شناخت آن آسان نيست.  مى توان گفت كسرا ناجى كتابى خواندنى در باره رييس جمهورى ايران و سياست هاى او نوشته است و توانسته حسى را كه بسيارى از ايرانيان پس از انتخابات داشتند و واكنشى را كه سخنان او در باره مسائل ايران و جهان برانگيخته، به روشنى منعكس كند.
 

The Empire of the Mind, A History of Iran
Publisher: Hurst & Company, London
 

Persia through writers’ eyes
Publisher: Eland, London
 

Omar Kayyam: Poet, Rebel, Astronomer
Publisher: Sutton Publishing, England
 

Ahmadinejad: The Secret History of Iran’s Radical Leader
Publisher: I. B.Tauris, London

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب