سحر افاضلی

مریم خانم، زن کردی که سال ها در تهران زندگی کرده، هنوز هم روزی را که زن کولی ای در خانه را زده و مادربزرگش او را به دست تیغ و چاقو سپرده، به یاد دارد:

"زن کولی در کیسه اش تیغ آرایشی و چاقو داشت؛ در کوچه ها می گشت، در خانه ها را می زد و از زنان سراغ دختر بچه هایی را می گرفت که هنوز ختنه نشده بودند."

مریم دختر یکی از شیخ های معتبر شهر"قرقض" ما بین بوکان و مهاباد است. پدرش دروس دینی را در قاهره آموخته بود و چهار زن و حدود بیست فزرند داشت. مادر مریم در جوانی از پدرش جدا شده بود و او به ناچار در همان خانه با زنان پدر و مادربزرگش زندگی می کرد.

می گوید: "خانواده مذهبی و پرجمعیت ما در یک خانۀ بزرگ با شش اتاق و دو حیاط و سه در جدا زندگی می کردند. تمام اهالی خانه که حدود ۲۶ نفر بودند، سر یک سفره می نشستند. من فرزند بزرگ خانواده بودم. مدرسه هم دیوار به دیوارخانۀ ما بود، اما پدرم مذهبی بود و دوست نداشت من در مدرسه کنار پسرها درس بخوانم. به همین دلیل من  کنار مادربزرگم که خلیفۀ زنان بود، قران خواندن را آموختم."

ماجرای ختنه شدنش را این گونه تعریف می کند: "زن کولی وارد خانه شد. مادربزرگم مرا صدا زد و گفت، "می خوام برات روسری پولک دار بخرم". بعد از این که تیغ و چاقو را دیدم، فرار کردم. اما به زور مرا برگرداندند و بعد زن کولی روی دستمال کثیفی که روی زمین پهن کرده بود، با همان تیغ آلت من را برید و کهنه ای را سوزاند و خاکستر آن را همراه با نمک روی زخم های من گذاشت. در حالی که خونریزی داشتم،  داخل زیر زمین خانه رفتم. هنوز بعد از گذشت این همه سال تصویر این واقعه از خاطرم پاک نشده است."

هیچ کدام از خواهران او ختنه نشده اند. چرا که بعد از مدتی این رسم در میان کردها رو به زوال گذاشت. مریم می گوید: "آنها دختران را ختنه می کردند، تا حلال شوند. دلیل این کار بین عامۀ مردم همین عنوان می شد. درست مثل ختنۀ پسران، اما در دین اسلام هیچ گاه به ختنۀ دختران اشاره نشده و این رسم تنها میان کردها رایج بود."

این رسم هنوز در بسیاری از کشورهای افریقایی و آسیایی موجود است و در گوشه و کنار ۲۸ دیده شده است. مهاجرینی که به کشورهای غربی رفته اند، این رسم را به اروپا و امریکا هم برده اند. گر چه این رسم پیش از اسلام وجود داشته برخی از قبایل  آن را رسمی اسلامی می دانند.

در ایران هم بعضی از اقوام عرب که ارتباط فرهنگی و تجاری زیادی با کشورهای آفریقایی دارند، دخترانشان را ختنه می کنند. در کردستان تا ۳۰ سال پیش نیز دختران در برخی از روستاها ختنه می شدند. اما این رسم هم اکنون در این بخش از ایران بکلی منسوخ شده است.

به اعتقاد این زن کرد، وضعیت زنان کردستان در سال های اخیر بهتر شده است: "سالهاست که دیگر دختران در کردستان ختنه نمی شوند. در گذشته زنان کرد تحت سلطۀ مطلق مردان قرار داشتند، اما الآن وضعیت بسیار بهتر شده است. دختران امکان تحصیل و انتخاب همسر دارند و مردان هم رفتار بهتری با زنان دارند."

او ادامه می دهد: "پدر من چهار زن داشت که همۀ آنها در یک خانه با هم زندگی می کردند. اما الآن برادران من فقط یک همسر دارند. این نشان دهندۀ تغییراتی است که در رسوم مردم کردستان ایجاد شده است."

یکی از مسایلی که به عنوان عوارض ختنۀ زنان به آن اشاره می شود، از بین رفتن تمایلات جنسی به واسطه ختنه است. مریم می گوید، هیچگاه چنین غریزه ای را در خود کشف نکرده است. هر چند چهار فرزند سالم به دنیا آورده و دو بار ازدواج کرده، اما رضایتی از رابطۀ جنسی خود نداشته است.

ظاهر ساده مریم نشان نمی دهد که گذشتۀ پر ماجرایی داشته. حالا در کسوت یکی از کارکنان آموزش وپرورش در انتظار بازنشستگی است. اما از یکی از رسوم قدیمی کردستان نیز ماجرایی نقل می کند:

"وقتی نه ساله بودم، طبق یکی از رسوم قدیمی مجبور بودم به عقد مرد شصت ساله ای که عمویم را به دامادی پذیرفته بود، در بیایم. مادربزرگم بقچۀ لباسم را بست و شب با اسب مرا همراه پیرمرد روانه کردند. در راه فرار کردم و خودم را  با زحمت بسیار به تهران رساندم. به همین دلیل تا سال ها پدرم و دیگر اعضای خانواده را نمی دیدم. در تهران خانواده ای از من نگهداری کردند و بعد هم در تهران ازدواج کردم."

او از خانواده اش خبری نداشت، تا این که بعد از سال ها دوباره موفق به دیدار آنها شد.

خوشحال است که خواهران جوانش از امکاناتی که خودش محروم بوده، برخوردارند. نه تنها ختنه نشده اند، بلکه تحصیل کرده اند و می توانند هر زمان که میل دارند ازدواج کنند و هیچ خاطره دردناکی در ذهنشان حک نشده است.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب