علی فاضلی  

نه سال پیش، وقتی که برای اولین بار شهر نایین را دیدم، نخستین چیزی که توجه من را جلب کرد سکوت و آرامش شهر بود. آن هم  برای کسی که از شهری شلوغ و پرهیاهو مانند مشهد به آنجا رفته بود، سکوت همچون یک هارمونی آرام، گوش نواز بود. طولی نکشید که چیزهای دیگری که تا آن زمان تجربه نکرده بودم یکی پس از دیگری مرا به تعجب و تحسین وا می داشت.

پس از دیدار اقوام و صرف شام بزرگ ترها گفتند بچه ها بروید آب بیاورید و ما چند جوان با گالون های خالی راهی شده از پیچ و خم چند کوچه که گذشتیم در دامان یک میدان فراخ به ورودی یک آب انبار رسیدیم که دو برج مکعبی شکل در اطراف آن گویی نگاهبانان آن بودند. قرارگیری این آب انبار در عمق زمین و دیوارهای آجری و ضخیم آن همراه با بادگیرها که موجب خنکی آب می شد.

بزودی متوجه شدم آب برای مردمان این شهر کویری ارزش بالایی دارد. شاید برای همین است که در این شهر کشاورزی چندانی را نمی توان یافت. گرچه مورخین در گذشته از آبادانی این شهر نوشته اند. آن باید به زمان هایی برگردد که آب بیشتری در نایین پیدا می شده است. از همین رو، رونق کنونی نایین به خاطر هنر و پیشه نایینی ها ست که بیشتر عبا بافی و قالی بافی و دیگر صنایع دستی چون کوزه گری است.

در این شهر بافت جدید و قدیم گویی با هم الفتی ابدی یافته اند. گاهی در کنار یک ساختمان با سنگ کاری مجلل و دستگاه های صوتی تصویری، می توان یک خانه گلی با سقفی گنبدی و دری چوبی یافت  که روی آن کلون برای دق الباب و در زدن قرار گرفته. کلون دایره ای شکل که سبک است برای زنان و کلون با سر شیر یا اشکال دیگر که سنگین تر است برای مردان تا صاحب خانه متوجه شود که مهمانش زن است یا مرد.

وقتی در کوچه پس کوچه های قدیمی گام بزنی از کوچه های تنگ و باریک پیچ در پیچ و کوچه های مسقف (ساباط) به ناگاه به یک مکان باز می رسی که در چهار طرف آن استراحتگاه های زیادی وجود دارد برای دمی آسودن.

در هر سوی، سقاخانه هایی است با آب سرد برای تازه کردن  گلوی خشک عابران.

قدمت این شهر به پیش از اسلام باز می گردد. سنگ قبرهای قدیمی و آثار بر جای مانده فراوان در این شهر چون نارنج قلعه، مصلا، هفت محله معروف "کلوان – باب المسجد – سرا نو – کوی سنگ – نوگباد (نوآباد) – پنج آهه – چهل دختران" بازار سرپوشیده و مسجد جامع و مهمتر از همه گویش محلی نایینی هاست که هنوز هم به آن تکلم می کنند و خود شاهدان این مدعایند.

گویش یا زبان محلی نایین که آن را زبان زرتشتی می خوانند و از ریشه های اصیل و پیوسته زبان اوستایی است. به طور مثال مصدر "وتن" یعنی گفتن. ماضی نقلی آن می شود "مووات – تووات – شووات – میوات – تیوات – شیوات" به معنی " گفتم – گفتی – گفت – گفتیم –گفتید –گفتند".

نایین را "نایبن- نائن – نوایین" هم خوانده اند. گفته می شود شهری به همین نام در فلسطین هم وجود داشته و ساکنین اولیه نایین یهودیانی بودند که به وسیله کوروش هخامنشی از بابل به آنجا انتقال  داده شده و نجات یافته بودند.

از آنجا که نایین در مسیر راه اصفهان و یزد است نایین در گذشته به عنوان مکانی برای اتراق کاروانیان در عبور آنها از کویر خشک هم  بوده است.

نایین امروز اما قدری با گذشته متفاوت است.  آب لوله کشی شده جای آب انبارها را گرفته. سکوت نایین را تنها می توان در پس کوچه ها یافت. در خیابان های اصلی این  صدای موتورسیکلت هاست که حکمرانی می کند. بسیاری از پیرزن ها و پیرمردهایی که تک و تنها در خانه های فراخ و قدیمی شان زندگی می کردند، و من آنها را می شناختم، دیگر حالا زنده نبودند و خانه هایشان به خرابه هایی سرد و ساکت بدل شده بود، که دیگر حتی صدای گنجشک ها هم از آن به گوش نمی رسد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب