برای کسی که ترس از ارتفاع دارد حتا ایستادن و راه رفتن روی پل عابر پیاده هم می‌تواند ترسناک باشد چه رسد به اینکه به اتاق ساعت شمس‌العماره  بر بالای نخستین برج پنج طبقه طهران برود. اتاق ساعت شمس‌العماره  اتاقکی است کوچک با ابعاد یک متر و سی سانتی متر در یک متر و سی سانتی متر. این اتاق به سه بخش تقسیم می‌شود: بالای اتاقک ناقوس نصب است، در میانه، موتور ساعت و همکف نیز کارگاهی کوچک است برای ابزارآلات مورد نیاز و اگر بخواهی به موتور ساعت دسترسی پیدا کنی باید از طریق نردبان به قسمت میانی بروی. از همانجاست که می‌توان کل کاخ گلستان و خیابان ناصرخسرو و کوچه مروی را دید و ساختمان های کوتاه و بلند تهران را که غرق در آلودگی هوا هستند، رصد کرد. من هم برای اینکه این ساعت تاریخی را ببینم به ناچار و با هزار سلام و صلوات از نردبان بالا رفتم و گوشه‌ای را کنار موتور ساعت پیدا کردم و توضیحات "محمد ساعتچی همدانی"، تعمیرکار پیشکسوت ساعت شمس‌العماره را شنیدم.

ساعتچی که ناراحتی قلبی دارد حدود یک سال و نیم هفته‌ای چند ساعت به کاخ گلستان می‌آمد و با کمک "جمشید غیب‌زاده" که ۴۰ سالی می‌شود دستیار اوست این ساعت را تعمیر کرد. بعضی از کارهای تراشکاری ساعت را هم "محمود شمس" انجام داده است.

شمس‌العماره  یا عمارت خورشید نخستین برج طهران در پنج طبقه است. این بنا به دستور ناصرالدین شاه، با نظارت و طراحی دوستعلی خان معیرالممالک (نظام الدوله) و معماری محمدعلی کاشی به مدت دو سال ساخته شد و نامش به دلیل واقع شدن در سمت شرقی کاخ گلستان که خورشید نیز از همان سو طلوع می‌کند، شمس‌العماره شد.

درباره ساعت شمس‌العماره  داستان‌های زیادی نقل می‌شود. جعفر شهری در کتاب "طهران قدیم" می‌نویسد: "درباره صدای زنگ این ساعت نیز می‌گفتند که در ابتدا صدایی داشته که تا چهار فرسخ می‌رسیده و در شهر به آن حدت که حامله با بلند شدن صدای آن بچه ساقط می‌نموده وبیمار قالب تهی می‌کرده است. اگرچه این اغراق و مبالغه‌ای بیش نبوده و آن را بیش از حد بزرگ کرده. می‌گفتند شکایت مکرر اهالی شاه را مکلف می‌کند که دستور کر ساختن آنرا داده تا با نمد صدای آن را خفیف کنند اما آنچه مقرون به حقیقت بود آن که صدایش در سکوت شب‌ها تا اقصی نقاط شهر رسیده مردم را مستحضر می‌نمود. این ساعت سال‌هاست که از کار افتاده ولی اسکلتش خودنمایی می‌کند. ساعت ساز آن هم میرزا علی اکبر خان ساعت ساز بود که آن را کوک و تعمیر می‌نمود."^(۱)

گفته شده ملکه ویکتوریا این این ساعت را به ناصرالدین شاه  هدیه کرده است اما از چگونگی نصب این ساعت بر بالای عمارت شمس‌العماره اطلاعاتی در دست نیست.

پس از سال‌ها و زمانی که "پروین صدر ثقه‌الاسلام"، مدیر کاخ موزه گلستان بود، تصمیم گرفته شد تا ساعت شمس‌العماره  دوباره راه‌اندازی شود. این تصمیم با تغییر مدیریت‌ها معلق ماند تا اینکه کار تعمیر به طور جدی از یک سال و نیم پیش آغاز شد. محمد ساعتچی می‌گوید: "در حال حاضر این ساعت حدود ۶۰ قطعه دارد که فقط چهار قطعه ‌آن متعلق به ساعت اصلی است. در حقیقت از ساعت اصلی چیزی باقی نمانده بود. گویا یک بار این ساعت برای تعمیر باز شده و نتوانسته بودند آن را تعمیر کنند، حتا نتوانستند دوباره سرهمش کنند و به همین دلیل تعداد زیادی از قطعات آن گم شده بود."

محمد ساعتچی همدانی هفتاد و هشت ساله است. پدرش نیز ساعت‌ساز بود و محمد از کودکی به شغل پدر علاقه‌مند شد. هرچند پدرش در جوانی از دنیا رفت اما او این شغل را ادامه داد تا جایی که توانست از یکی از کمپانی‌های ساعت‌سازی سوئیس مدرک تعمیرکاری بگیرد. او می‌گوید: "۶۸ سال است که ساعت‌ساز هستم. وقتی ۲۰ سالم بود تخصصم مانند ساعت سازهای حرفه‌ای شده بود و دیگر این کار مرا راضی نمی‌کرد به همین علت از همدان به تهران و سپس آبادان رفتم که شنیده بودم ساعت‌سازان خوبی در آنجا هستند. چیزهای زیادی از آنان یاد گرفتم اما درس هیچ‌کس به اندازه "گریگور یازاریان" مفید نبود. او آنقدر سخت‌گیر بود که هیچ‌کس بیشتر از دو ماه پیشش دوام نمی‌آورد اما من دو سال پیش او کار کردم و همه فوت و فن‌ها را یاد گرفتم."

دانش و مهارت محمد ساعتچی باعث شد  که نوای خاموش ساعت شمس‌العماره پس از ۸۶ سال دوباره به گوش مردم پایتخت برسد. این ساعت روز ۲۲ آبان ۱۳۹۱ در مراسمی رونمایی شد اما به گفته ساعتچی ساعت شمس‌العماره از روز رونمایی به مدت دو ماه به صورت آزمایشی کار خواهد کرد تا همه عیب‌های آن رفع شود.

در گزارش تصویری این صفحه محمد ساعتچی از چگونگی تعمیر ساعت شمس‌العماره می‌گوید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب