على عطار

دوستان را یاد کردن عار نیست
یک "اس ام اس" کمتر از دیدار نیست

این نمونه ای از پیامک یا "اس ام اس" است که با کاربرد جدید ترین تکنولوژی در قالب سنت های ایرانی تدوین شده و بومی شدن آن می تواند توجه مخاطب ایرانی را جلب کند.

با تعداد حدود نه میلیون در روز تعداد متوسط اس ام اس یا پیامک رد و بدل شده در ایران از تعداد آن در کشور انگلستان که محل اختراع آن است (نزدیک به شش میلیون پیام در روز)  بیشتر است. اس ام اس که مخفف سه واژه Short Message Service و به معنی "سرویس پیام کوتاه" است از اواخر سال ۱۳۸۱ در ایران فعال شد.

در حال حاضراین سرویس در فعالیت های تبلیغاتی، اطلاع رسانی، رادیو و تلویزیون، انجام امور بانکی همچون پرداخت قبوض آب و برق و تلفن، تجارت الکترونیکی و خدمات شهری از قبیل "موبایل پارک" مورد استفاده قرار می گیرد. 

بسیاری ازایرانی ها، بخصوص جوانان برای تماس با دوستان و آشنایان خود از این امکان سریع تکنیکی استفاده می کنند تا آنها را در جریان اخبار گوناگون قراردهند یا بطریقی موجب شادی آنها شوند.

از موارد دیگر استفاده از پیامک، ارسال پیام  برای مناسبت های سیاسی-اجتماعی و فردی است که در صدر آنها بعضی اعیاد ملی و مذهبی قرار دارند. مراکز اقتصادی نیز ازاین پدیده به عنوان ابزاری برای تبلیغ و آگاهی رسانی محصولات خود استفاده می کنند. در این راستا مؤسساتی ایجاد شده اند که ارسال پیام های دسته جمعی را عهده دار هستند.

بنا به تحقیقات "دکتر محمود اکرامی" بیشترین تعداد پیامهای رد و بدل شده در ایران بمناسبت اعیادی مانند قربان، غدیر، فطر و پیش از همه عید نوروز ارسال شده است. 

در نوروز گذشته  بیش از صد و هجده میلیون پیامک ارسال شد و تعداد پیامکی که به مناسبت عید غدیر فرستاده شد، هفتاد و دو میلیون بود. درهمین زمان،  تعداد تلفن همراه درایران بالغ بر ۱۵ میلیون و پانصد هزار بوده است.

به نظر می رسد این پیام ها امروزه  جایگزین کارت تبریک هایی شده اند که در دهه های گذشته رد و بدل می شده اند:

•امروز دو نفر شمارتو ازم گرفتن. یکیشون خوشبختی بود، اون یکی موفقیت. امسال دو تاشون می یان سراغت. سال نو مبارک.
• آبروی آب ها را برکه ای کوچک خرید/هفت دریا ناگهان افتاد در پای غدیر

محتوای پیام های ارسالی، گاه پند و اندرز است، گاه هجو و طنز و گاه جنبه برخورد با مسائل سیاسی و اجتماعی را دارد: 

• بن لادن تهدید کرده تا فردا دو جا را بزنه: ریش و زیر بغل.
• می دونی فرق سازمان آب با صدا و سیما چیه؟ سازمان آب به مردم آب می ده، صدا و سیما برنامه های آبکی.
• مهم نیست که یک دیونه نگاهت می کنه، مواظب باش که یک نگاه دیونه ات نکنه.

غیرمستقیم بودن پیامک نیز موجب پیدا شدن ویژگی های خاصی برای آن شده است و گاهی به خطوط قرمز اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی نزدیک می شود. محتوای بسیاری ازپیام های ارسالی چه بصورت نوشته، چه به صورت صوتی، فیلم یا عکس با تخیل همراه است:

•  درسته که امروز روز سرشماریه ولی نترس تو رو قراره آخر پاییز بشمارن.
•  این روزها مواظب خودت باش، جونت در خطره، عید قربان مبارک.
•  با در نظر گرفتن قیمت جدید سکه، دیه از مهریه ارزان تر تمام می شه. تصمیم با خودتونه.

پیامک ها گاهی نیز محتوایی جدی و ادبی دارند:

•  خورشید باش که اگر خواستی بر کسی نتابی نتوانی.
•  خوشبختی مثل پروانه است که اگه دنبالش بری پرواز می کنه ولی اگه بایستی و حرکت نکنی میاد و روی سرت می شینه. برات یک دنیا پروانه آرزو می کنم.     

استفاده از اس ام اس برای رساندن پیام های فردی، خبری یا مناسبتی پدیده ای عمومی است، اما استفاده از این امکان تکنولوژیک، بخصوص با تعدادی که در ایران امروز گزارش می شود، برای ارسال خبرها یا نظراتی که امکان بازتاب درمجامع عمومی را نمی یابند، پدیده ای است که در چارچوب محدودیت های رسانه ای در ایران امروز قابل بررسی است.

بسیاری از پیام ها نکاتی را در بر دارند که طرح آنها از نظر اجتماعی یا سیاسی با محدودیت روبرو می شود. به نظر می رسد که اگرامکان بازتاب بسیاری از مسائل مطرح شده در پیام ها در رسانه ها وجود داشت، استفاده از پیامک در این حد و با محتوای فعلی اهمیت خود را از دست می داد.

در کنار این مسئله تحولات در جامعه معاصر ایران و گرایش به استفاده از تکنیک و امکانات مدرن در سنت های اجتماعی نیز قابل توجه است. علاوه براین بر اثر تحولات و شتاب جامعه که امکان رعایت سنت ها را محدود می کند، بخشی از جامعه پیامک را به عنوان ابزارى براى انجام آداب اجتماعى از جمله تبریک و تسلیت به کار مى گیرند.

در زندگی جوانان امروز ایرانی که مسائل تکنیکی را بطور جدی تری دنبال می کنند، پیامک های نوشتاری، صوتی و تصویری نقش مهمی دارند. در گزارش مصور حاضر چند تن از آنان علل و موارد استفاده از این پدیده را توضیح داده و پیام ها و عکس های دریافتی خود را برای ساختن این گزارش در اختیار ما قرار داده اند.

در نوشتن این متن از پژوهش های دکتر محمود اکرامی در کتاب "مردم شناسی ارتباطات خودمانی"* استفاده شده است.
 

* دکتر محمود اکرامی، مردم شناسی ارتباطات خودمانی، پژوهشی در پدیده اس ام اس، نشر ایوار

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب