درباره بسطام که شهری است در ۷کیلومتری شمال شاهرود، نوشته‌اند که "بستان‌های بسیار، میوه‌های نیکو، روستاهای مصفا و جامع ظریف" داشت. بسطامِ امروزین نیز چنین است. باغ‌هایش مصفا و مسجد جامعش به غایت زیباست. افزون بر این، آرامگاه مردی را دربرگرفته که شهرت خود را مدیون اوست: "بایزید بسطامی".

این که در روزگاران کهن می‌گفتند: هیچ‌کس از اهل بسطام عاشق نمی‌شود و اگر عاشقی در آن‌جا قدم نهد چون از آب آن بنوشد عشق از دلش بیرون خواهد رفت، اشاره‌ای بود به طریقت بایزید که تنها به یک عشق می‌اندیشید: عشق حق.

سنگ مزار بایزید

اما گروهی دیگر که وفاتش را به سال ۲۳۴ و یا ۲۶۱ و مدت عمرش را ۷۳ سال ثبت کرده‌اند، معتقدند که بایزید پس از وفات امام صادق به دنیا آمده و نمی‌تواند شاگرد او باشد.

با وجودی که از سفرهای او به بلخ و بغداد و مکه سخن گفته‌اند اما سخنان منسوب به خودش قبول این روایات را دشوار می‌سازد: وقتی کسی با وی گفت که مریدان از سیاحت و طلب نمی‌آسایند، بایزید جواب داد که یار من مقیم است، نه مسافر و من با او مقیم هستم و مسافرت نمی‌کنم.

مسجد جامع بسطام 

البته بایزید مثل حلاج بر دار نشد اما ظاهرا چند بار از بسطام بیرونش کردند. مخالفت علما و فقیهان با او دلایل دیگری هم داشت. بایزید به تصریح اغلب منابع، امّی (فاقد سواد خواندن و نوشتن) بود و به عالمان طعنه می‌زد. درباره ایشان می‌گفت: "مسکینانند مرده از مرده علم گرفته‌اند و ما علم خویش از آن زنده گرفته‌ایم که نمی‌میرد." ^(۱)

به هر روی بایزید که بنای کارش بر مراقبت نفس بود، در تصوف ایرانی مقامی بس بلند یافت تا آن‌جا که لقب "سلطان‌العارفین" را برازنده‌اش دانستند. او در بسطام درگذشت و کنار همان صومعه‌ای که خلوت می‌کرد و ریاضت می‌کشید، به خاک سپرده شد.

برج کاشانه بسطام 

برخلاف انتظار، مزار بایزید بیرون از فضاهای معماری و در گوشه‌ای از صحن مجموعه قرار دارد. اتاقک کوچک فلزی که روی سنگ مرمرین مزار او نصب شده، مربوط به سال‌های اخیر است. این می‌تواند اشاره‌ای باشد به زهد و ساده‌زیستی بایزید و پرهیز او از مظاهر دنیوی.

نزدیک به سنگ مزار بایزید دو اتاق کوچک وجود دارد که گفته می‌شود همان صومعه و محل عبادت بایزید است. طبق کتیبه موجود در این اتاقک‌ها، مرمت صومعه در سده پانزدهم میلادی انجام یافته است. دو محراب گچ‌بری که در هر یک از اتاق‌ها به چشم می‌خورند، از نفیس‌ترین آثار موجود در مجموعه تاریخی بسطام هستند.

نیز باید از بقعه امام‌زاده محمد بن جعفر صادق یاد کرد که نزدیک به مزار بایزید و در سمت جنوب آن واقع شده است. این بقعه نفیس از آثار دوره اولجایتو - ایلخان مغول -  و متعلق به سال ۷۰۰ ه.ق است. این که آیا می‌توان بین وجود مزار پسر امام صادق در مجاورت آرامگاه بایزید و روایات مربوط به شاگردی بایزید نزد امام صادق ارتباطی برقرار کرد یا نه، درخور پژوهش ‌است.

گزارش مصور این صفحه، شما را به تماشای مجموعه آرامگاه بایزید بسطامی می‌بَرد. قطعه موسیقی استفاده شده در این گزارش برگرفته از آلبوم "بر مدار تنبور" کاری از گروه شاهو با موسیقی حامد صغیری است. این را هم بیفزاییم که بایزید بسطامی بسیار طرف توجه و علاقه ترکمن‌های ایران قرار دارد و سالانه هزاران ترکمن به زیارت آرامگاه او می‌آیند. 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب