کارهای اردشیر محصص، کاریکاتوریست و طراح طنزپرداز ایرانی، را کاریکاتور نباید خواند. او آثاری می آفرید که فراتر از معیارهای رایج  بود. کارهایی که مخاطب را به فکر وا می داشت؛ بايد مدت های مدید و شاید به اندازۀ خواندن یک مقالۀ فلسفی دشوار روی آن درنگ می کرد.

کار او با کار هیچ یک از کاریکاتوریست های هم زمان اش قابل مقایسه نبود. به جای آنکه به سوژه های مرسوم مطبوعات و کاریکاتورها بپردازد، فلسفه و فکرش را در قالب کاریکاتور می ریخت. به همین جهت کاریکاتورهایش مثل پاره ای از ستون های طنز، ستون ثابت مطبوعات نبود. گاهی و به صورت پراکنده و در صفحات برخی مجلات و نشریات فرهنگی، جاهایی که خیلی جدی تر از مطبوعات روزانه بود چهره می کرد. 

محصص در ۱۸ شهریور سال ۱۳۱۷ در رشت دنیا آمد و در دانشگاه تهران درس حقوق خواند. اما آنچه نام "اردشیر محصص" را زنده نگه خواهد داشت،  انبوه كاريكاتورهاى اوست كه آنى از كشيدن آنها فارغ نبود.

می گویند  اردشیر در سه سالگی یک فیلم سریالی سینمایی را دید و وقتى از او درباره فیلم سوال شد چون خود را از شرح دادن داستان آن ناتوان دید دست به قلم  برد و پاره ای از صحنه های فيلم را نقاشی کرد.

اما کار جدی تر محصص به عنوان یک طراح به سال های آخر دانشکده اش باز می گردد که کم کم آثارش در مطبوعات به صورت مستقل و در کنار جدی ترین کارهای فکری واجتماعی منتشرشد.

درباره کارهای محصص نقد و نظر و کتاب و مقاله در ایران و غرب بسیار نوشته شده.  یکی از نخستین تحلیل های نوشته شده در باره کارهای محصص نوشته احمد شاملو است که در سال ۱۳۴۶ در روزنامه کیهان چاپ شد. شاملو در آنجا نوشت:

"پنج سال پیش ‘ در چنین روزهایی بود که برخورد مستقیمی با اردشیر، مرا به استنباط خود از کاریکاتور یکسره مطمئن کرد . طرح هایی که در آن روز برای چاپ نزد من آورده بود مرا یکسره به وحشت انداخت: -چه نسل مسخره مسخ شده مهملی! آن طرح ها که پس از یک هفته زور آزمایی با ناشر فريبكار و ترسوى مجله، زیر عنوان "شیر دختران" به چاپ رسید، علی الظاهر دار و دسته های ورزشی مدارس دخترانه را "دست انداخته" بود اما تنها تفاوتی که من میان این به اصطلاح کاریکاتورها و واقعیتی که مو ضوع آن ها بود یافتم این بود که : این ها را با مرکب و قلم کشیده بودند نه این که ازشان عکس گرفته باشند!  این آشنایی بیشتر و عمیق تر شد و بعد ها با سری های دیگری از آدم های او و موضوعاتی که به سرعت او را به کار می کشیدند آشنا شدم."

"می خواهم همین جا تا دیر نشده است حقیقت را گفته باشم که در آثار اردشیر –و مخصوصا در آثار تازه ترش– آنچه انگیزه شگفتی من است این است که  آدم ها، اغلب از فرط جدی بودن خنده آورند!"

"شاید خصیصه اصلی اردشیر این باشد که پرسوناژش را از میان جمع بیرون می کشد، لباده دروغینش را از اندامش به زیر می اندازد، عریانش می کند و او را تنها در خطوط حقیقی اش، در خطوط کاراکتریستیکش ارایه می دهد.  در واقع اردشیر "چیز نمی کشد" بلکه رسوا می کند و آن چه در این میان جالب است شیوه کار او،  و پیش از آن، دید دقیق و یابنده اوست. و اگر قلم عبید چاقوی جراحی است، قلم اردشیر نیز چنین است."

"او رندی است که دقت نظرش در یافتن و نشان دادن، ما را به خنده می اندازد.  خنده یی که طنین گریه آلود و طعم تلخ وحشت زدگی آن به حیرت دچارمان می کند." 

به گفته آغداشلو محصص "مطلقا آدم شوخ طبعی نبود و اصلا این برداشت اشتباه است که هر کس که کار طنز می کند و موفق است حتما باید شوخ طبع هم باشد."  

نیکزاد نجومی (نقاش)، که در برپایی آخرین نمایشگاه کار های محصص(در نیویورک) در زمان زنده بودنش  نقش داشته درباره او چنین می گوید : "اردشیر محصص نگاهی رئالیستی نسبت به جهان داشت که این نگاه واقع بینانه،  تضادها را روبروی هم قرار می دهد. مسئلۀ اصلی آثار او هم مبارزه با قدرت است. ولی این بریدن پاها، دست ها، سر و غیره٬ مقدار زیادی تحت تأثیر نقاشی های قهوه خانه است و نقاشی های مذهبی."

اردشیرمحصص  پنجشنبه هجدم مهرماه  ۱۳۸۷ در نیویورک درگذشت. او از هنرمندانی بود که با طرح های گزنده اش شهرتی جهانی یافت.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب