در آستانه
شهاب ميرزائى

گویی بوشهری ها همه هنر خود را بر در هایی نشانده اند که چوب های ماندگار و شیشه های رنگی آنها از زنگبار و هند وستان می آمده است. درهایی که مانند تمام درهای قدیمی کوبه های جداگانه ای برای زنان و مردان داشته اند.

نادرشاه افشار بود که دهکده ای به نام بوشهر را در ساحل خلیج فارس پایگاه نیروی دریایی ایران کرد و نام نادریه بر آن نهاد. تلاش نادر برای کشتی سازی در این بندر به جایی نرسید، اما آغازگر روزگار پر رونق آن شد.

با آمدن تجارت خانه های هلندی و بریتانیایی به بوشهر و نزدیکی این بندر به شیراز، پایتخت زندیه، بوشهر کانون بازرگانی جنوب ایران شد.

بوشهر نزدیک به دو قرن، شهری پر رونق و دروازه تجاری و ارتباطی ایران با شرق و غرب شد و کالا و متاع بود که از چهار گوشه دنیا به این شهر سرازیر می شد. اما با آمدن راه آهن و رشد خرمشهر و آبادان از رونق آن کاسته شد.

نشانه های روزگار پر رونق شهر را می توان در ورودی های خانه های قدیمی شهر دید. درهای چوبی که بوشهری ها، تمام توان و هنر خود را درآن ها به کار برده اند. بسیاری از  بناها، از معماری ساده ای برخورداراند، اما درها در اوج  قراردارند.

درهای بوشهر، قسمت بالایی هلالی شکلی دارند که معمولا از نه قسمت تشکیل شده است. در درهای عادی، این قسمت هلالی شکل سوراخ هایی دارد برای گردش هوا و اگر آن را شبکه شیشه ای رنگی پوشانده باشد، پایینش نوار سوراخی قرار دارد که از طریق آن کوران هوا بین بیرون و درون برقرار می شود.

دربسیاری از خانه های قدیمی بوشهر، در قسمت بالای ساختمان معجرهایی دیده می شود که سوراخ هستند. این ها کمک می کنند تا هوایی که دم کرده و به بالا رفته،  تهویه شود.

یکی دیگر از نکات ظریف در ساخت درهای چوبی بوشهر این است که اکثر آن ها با کام و زبانه ساخته شدند و از میخ و چسب خبری نیست. 

اوج این هنر زمانی است که باید قسمت هلالی در ساخته شود. این قسمت در، زاویه قائم نیست و کار برای سازنده سخت می شود. در بعضی از این درها، در قطعه ای کوچک از گره پنجره ارسی که شاید ده سانت در ده سانت باشد، چهل و شش تکه گره چین کار شده است.

یکی از مشکلات شهر بوشهر خاک آن و دیگری هوای آن است. در خاک این شهر حشره ای وجود دارد که مانند موریانه چوب را می خورد و برای همین مردم از چوب ساروج هندوستان و زنگبار استفاده می کردند، که در برابر آن مقاوم است.

مشكل دیگر رطوبت زیاد است. در برابر این رطوبت تنها چوب توان ایستادن دارد و شاهد مثال آن یراق های آهنی پوسیده درهای چوبی هستند.

در بافت قدیمی شهر بیش از ١٠٣٠ پلاک ثبت شده است که بسیاری از آن ها در آستانه ویرانی قرار دارند. در اواخر دهه شصت برای توسعه بندر، قسمت زیادی از بافت قدیمی شهر توسط لودرها و بولدوزها شبانه روز ویران شد و در این میان حدود سی خانه قدیمی و اصیل هم از بین رفتند.

از خانه های قدیمی و معروف بوشهر که هنوز پابرجا هستند می توان به عمارت کازرونی ها، عمارت دهدشتی، عمارت ملوان ها ،عمارت ملک، عمارت رئیس  و موزه ایران شناسی اشاره کرد.

هم اکنون دانشکده معماری دانشگاه وین بر روی بافت قدیمی شهر بوشهر به عنوان نمونه معماری سنتی کار می کند. بوشهر تنها شهری درایران است که خانه های متعلق به صد سال پیش آن، سه یا چهار طبقه با بازشوهای فراوان به بیرون بوده اند.

این همه پنجره فقط برای تهویه هوا نبوده است. این معماری برخوردی محترمانه با بیرون خود داشته و می خواسته هم زیبایی های بیرون را به ساکنان خود نشان دهد و هم زیبایی های خود را به رخ  چشم های بیرونی بکشد.

تاریخ بوشهر نیز چنین است. با این که این شهر چهار محله مختلف با نام دهدشتی، شنبلی، کوتی و و بهبهانی دارد که با لهجه های بسیارمتفاوتی حرف می زدند، اما هیچ گاه شاهد جنگ حیدری نعمتی درآن نبوده ایم.

هم اکنون نیز بوشهر ازمهاجر پذیرترین شهرهای ایران است و بیش از نیمی از نیروی کار آن را نیروهای غیر بومی تشکیل می دهند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب