مجموعه عکس

در گزارشی که روزنامۀ اطلاعات در ۲۵ مرداد ۱۳۱۲ منتشر کرده، می خوانیم که دهنو، یعنی همان حبیب آباد سابق، دهکدۀ مخروبه ای در کنار دریا بوده است که از یک قهوه خانه و چند خانۀ پوشالی تشکیل شده بود. در تحولات اولیۀ دوران رضاشاه نامش به دهنو تغییر یافت و طولی نکشید که شهر شد، شهری تازه و نو؛ نوشهر. 

زمانی در کلاس انشا، معلم با ذوقی از ما شاگردان خود خواسته بود بهترین ساختمان شهر را انتخاب و معرفی کنیم. امروز که به آن موضوع فکر می کنم، می بینم نوشهر بنای مهمی ندارد، ساختمان بانک ملی و شهربانی و فرمانداری بناهای قابل اعتنایی نیستند.

درعوض این شهر تأسیسات کم مانندی دارد که مانند آنها را در شهرهای دیگر نمی توان یافت. از جمله مهمترین آنها بنای باشکوه و ارزشمند اسکلۀ بندر که از ساخته های دوران رضاشاه است. چنانکه طرح اصلی خود شهر هم. درست مانند بسیاری از شهرهای شمال ایران.

طرح و بنای اصلی شهر کوچک است، اما بناهای صاحب سبک دارد و خیابانی که اسکلۀ غربی بندر را به دورن شهر امتداد می دهد. خیابانی با ساختمان های دو طبقۀ زیبا که ادارات اولیۀ شهر را تشکیل می داد و شالودۀ اصلی شهر را می ساخت، و زمانی بهترین مغازه های شهر در آن واقع بود، و اکنون شهرداری یا هر نهاد دیگری قصد بازسازی آن را کرده است، اما این بازسازی سال هاست در یک حالت نیمه کاره متوقف مانده و معلوم نیست بتواند از گزند باران های همیشگی شمال ایران جان سالم به در برد.

شهر همزاد بندری است که هنوز نزدیک ترین بندر دریای خزر به تهران است و بیشترین کالاهای وارداتی از دریای خزر بدان وارد می شود. تأسیسات و موج شکن بندر، در دهۀ دوم قرن حاضر خورشیدی، طبق یک قرارداد هشتاد میلیون ریالی به دست هلندی ها و بلژیکی ها ساخته شد. آنها که سن و سالی دارند، راه آهن ماشلک (یکی از محلات شهر) به معدن (معدن سنگ) را به یاد می آورند. این راه آهن هفت کیلومتری برای آن کشیده شده بود که سنگ های عظیم اسکله به ساحل حمل شود.

از این راه آهن تا سال های ۳۰ شمسی کم و بیش استفاده می شد. به همین جهت محله ای که دور و بر راه آهن شکل گرفت، به محله راه آهن معروف شد. با آنکه راه آهن سال های درازی است که دیگر از میان رفته، اما نام محله راه آهن هنوز هم نام باقی است.

بندر نوشهر همزمان با جادۀ چالوس که نزدیک ترین جادۀ شمال به تهران بود، ساخته شد، و گویا هر دو در سال ۱۳۱۸ به طور کامل افتتاح شدند. جادۀ چالوس به تهران که با ۱۵۰ کیلومتر پیچ، از دل کوه های البرز به کرج می رسد، امروزه بیشترین مسافران کشور را به ساحل خزر می رساند.

بناهای قدیمی شهر عبارتند از ساختمان بانک ملی، ساختمان شهربانی (نیروی انتظامی کنونی)، ساختمان فرمانداری (شهرداری کنونی)، ساختمان پست و همان خیابان و میدانی که در زمان رضاشاه ساخته شد.

میدان های بی قوارۀ دیگر بعدها  بر اثر توسعۀ شهر پدید آمد و شهر را، مانند بسیاری دیگر از شهرهای ایران که دیگر نه طبق نقشه، بلکه به شکل هردمبیلی بزرگ می شدند، ناساز و بی اندام کرد. یعنی خیابانی در دو طرف جادۀ کناره که از وسط شهر می گذشت (جاده کناره از وسط تمام شهرهای ساحلی می گذرد) شکل گرفت که برخلاف آن خیابان طراحی شده دورۀ رضاشاه هیچ شکل معینی نداشت.

بناهای بلند و کوتاه، زشت و بد ترکیب کنار هم قرار گرفت و شهر را گسترش داد. حتا رودخانه ای که در زمان رضاشاه به وسط شهر هدایت شده بود، تا بر زیبایی آن بیفزاید، پشت دکان ها و بناهای خیابان جدید پنهان و تبدیل به زباله دانی شد. اما در سال های ۵۰ در دوباره سازی همین خیابان که شکل و شمایل تازه ای به شهر داد، بار دیگر رودخانه را به درون شهر انداختند.

مغازه ها را خراب کردند و به سمت دیگر رودخانه بردند. هم خیابان وسعت گرفت و هم مسجد شهر که مانند رودخانه در پس و پشت واقع شده بود، در دیدرس قرار گرفت. این مسجد از یادگارهای مهندس سلامت رییس بندر معروف نوشهر بود که بعدها به علت توجه فرح پهلوی دستی به سر و روی آن کشیدند، شکل گنبد و کاشی هایش را تغییر دادند و فرش هایش را نو کردند.

اما شهر هرچه فاقد بناهای مهم است، واجد تأسیسات مهمی است. مهمترین تأسیسات شهر، گذشته از بندر پر رفت و آمد و زایندۀ ثروت آن، باغ کشاورزی و نهالستان آن از یک سو و باغ ارکیدۀ آن واقع در روستای نیرنگ از سوی دیگر است.

در باغ کشاورزی ( ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع ) که معروف به اکولوژی است، و از سال ۱۳۳۵ تأسیس شده، انواع گیاهان ناحیۀ خزر حفظ و نگهداری می شود و در واقع یک باغ بزرگ گیاه شناسی است. در نهالستانش انواع نهال ها تولید می گردد و باغ ارکیدۀ آن که متعلق به بخش خصوصی و حاصل ابتکار و پشتکار مهندس شیخی است، در واقع بیشتر ارکیدۀ مصرفی تهران را فراهم می آورد.

هر سه این باغ ها در نوع خود در ایران کم نظیرند و اگر برای باغ کشاورزی و نهالستان احیانا نظایری بتوان یافت، بی تردید برای باغ ارکیدۀ آن نظیری نه در ایران، بلکه در تمام منطقۀ خاورمیانه نمی توان یافت.

علاوه بر اینها، مهمترین جاذبۀ شهر در گذشته پلاژهای بی مانند آن بود که در شرایط آزاد بودن دریا، مسافران تهران و دیگر نقاط را به خود می خواند. این پلاژها جاذب توریست بودند و زایندۀ ثروت. ورود مسافران به شهر، اقتصاد شهر را دگرگون کرده بود و هر کسی می توانست به طریقی گلیم خود را از آب بکشد. در سال های اخیر دیگر شهر به خصوص در تابستان ها آن رونق گذشته را ندارد. با وجود این، هتل های شهر کسب و کارشان بد نیست.

وقتی از شهر بیرون می رویم و در جادۀ کناره به سمت شرق حرکت می کنیم، سراسر جاده در سمت دریا، پوشیده از باغ ها و ویلاهایی است که تا زمان انقلاب به صاحب منصبان و ثروتمندان دوران پهلوی تعلق داشت و اکنون بیشتر آنها صورت مصادره شده دارد. اما این باغ ها، از آن هر که هست، پر از درختان زیبا و ویلاهای شکیل و باغ های پر گل و ریحان است که شهر را دیدنی می کند.

چنین است که شهر به علت موقعیت جغرافیایی اش و نزدیکی دریا و کوه همچنان زیباست. گشت و گذار در شهر به خصوص در اطراف آن در ناحیه مزگاه به علت ویلاهایی که در گذشتۀ دور و نزدیک ساخته شده و نیز در ناحیۀ چلندر که بناهای نهاد ریاست جمهوری در آن یک مجموعۀ دیدنی فراهم آورده است، دلپذیر است. تا پایان رژیم پهلوی نوشهر مورد توجه محمد رضا شاه و فرح پهلوی هم  بود و شاه هر سال یکی دو ماه خود را در آنجا می گذراند.

وقتی مسافر از تهران می رسد و از دهانۀ ورودی چالوس، از جادۀ کمربندی به سوی نوشهر حرکت می کند، به ویژه زمانی که چشم انداز شهر از بلندی های جاده دیده می شود، شهری زیبا و چشم نواز در مقابل خود می یابد، اما زیبایی شهر از هیچ نقطه ای به اندازۀ وقتی که از دریا بدان چشم می دوزیم، دیدنی نیست. این شهر را باید از دریا و از درون اسکلۀ با شکوه آن دید، تا عظمت طبیعی آن بهتر در چشم بنشیند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب