ساجده شریفی

در ساعت چهار صبح پنجم خرداد سال هزار و دویست و هشتاد و هفت، نخستین چاه نفت خاورمیانه در "مسجد سلیمان" فوران کرد. از آن زمان صد سال می گذرد و این مایع سیاه گرانبها، چه با ط و چه با ت، بخش بزرگی از تاریخ معاصر سرزمین ایران را رقم زده است.

در حالی که سال هشتاد و هفت آخرین روزهایش را به پایان می برد، در فرهنگسرای صبا، نمایشگاهی با عنوان "از نفط تا نفت" برپاست. در این نمایشگاه بیش از هزار عکس و سند از تاریخ نفت ایران، تا بیست و نهم اسفند، مصادف با روز ملی شدن صنعت نفت ایران روی دیوار خواهد بود.

عکس ها در چهار بخش نمایش داده شده اند. بخش اول، به نخستین قراردادهای نفتی ایران در زمان ناصرالدین شاه و مظر الدین شاه تا زمان ساخت پالایشگاه آبادان می پردازد. بخش دوم ویژه فرآیند ملی شدن صنعت نفت و رویدادهای پس از سال هزار و سیصد و بیست و نه تا زمان انقلاب سال پنجاه و هفت است. بخش سوم، تاریخ انقلاب و جنگ هشت ساله با عراق را روایت می کند و بخش چهارم در رابطه با دوران سازندگی و توسعه صنعت نفت و فرآورده های نفتی ست.

حسین چنعانی، عکاس و پژوهشگر هنر، بانی اصلی این نمایشگاه است. او در آبادان به دنیا آمده و مانند پدر و پدر بزرگش دوره ای هم کارمند شرکت نفت بوده است. نمایشگاه کنونی نتیجه بیست سال تلاش و مطالعه او ست که امسال با همکاری شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده های نفتی و وزارتخانه نفت برگزار شد.

وی می گوید: "پیشتر قصد نداشتم این کار را با هیچ نهاد دولتی پیش ببرم، اما دیدم این پروژه از توان شخصی خارج است. طرح را با وزارتخانه در میان گذاشتم و پیشنهاد دادم برای یکصدمین سال این کار اجرا شود. آنها ابتدا قصد داشتند تنها با دویست و چند عکس که در آرشیو خود سازمان موجود است، کار را تمام کنند، اما سرانجام پس از نه ماه رفت و آمد توانستم متقاعدشان کنم و نمایشگاه به این شکل که می بینید برپا شد."

در این چهار بخش، برای تمامی عکس ها  شرح و زیرنویس های کاملی به همراه تاریخ درج شده و سندهای مربوط به هر رویداد در کنار تصاویر به چشم می خورد.

به گفته حسین چنعانی، " این جا قرار است مثل یک کارگاه آموزشی باشد که بیننده به مرور با تمام تاریخ نفت ایران آشنا شود که درحقیقت، با بخش عمده تاریخ معاصر ایران گره خورده است. اما  کاستی هایی هم وجود دارد. مثلا برای روایت بخش سازندگی، سازمان، هیچ سندی در اختیار ما نگذاشت یا در دوره های پیش با نمایش برخی تصاویر موافقت نشد."

هویت عکاس بسیاری از تصاویر مشخص نیست و به همین دلیل نامی از عکاسان آورده نشده است.

آقای چنعانی گفت: "بخشی از این عکس ها نگاتیوهایی است که از شرکت  بریتیش پترلیوم به جا مانده که یک بار هم در مراسم پنجاه سالگی تاریخ نفت به نمایش درآمده بودند. بخش زیادی هم "کنتاکت" یا تصاویری از کتاب های تاریخ نفت است که من و شاگردهایم برای آن که قابلیت نمایش پیدا کنند، دو یا سه روز هر عکس را بازسازی و روتوش می کردیم. اما باز در قسمت چاپ که بر عهده سازمان بود و ما مشارکتی نداشتیم، کیفیت لازم وجود ندارد و بسیاری از جزییات از بین رفت."

حانم ویتا سکویل وست، نویسنده بریتانیایی که هشتاد واندی سال پیش به مناطق نفت خیز ایران سفر کرده بود درسفرنامه اش "مسافر تهران" می نویسد:

"هنوز نمی دانم که نفت برای این مردمان رحمت است یا ذلت.  ثروتی  که مردم این سرزمین ها استفاده از آن را نمی دانند و بهانه ای که مردم سودجوی دیارهای دور را به اینجا کشانده است."

روایت تصویری و مستند "از نفط تا نفت"، شاید به خوبی بیانگر نقل سکویل وست باشد. زمان صدساله پر هیاهویی که بر ما گذشته و بر ما خواهد آمد.

این نمایشگاه علاوه بر صبا،  در دو فرهنگسرای دیگر تهران، "نیاوران" و "بهمن"، تا بیست و نهم اسفند ماه ادامه دارد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب