مورخان وقتی از موسيقی ایرانی حرف می زنند، تحول آن را با انقلاب مشروطه به یاد می آورند. در واقع، با انقلاب مشروطه بود که بسیاری از فرم ها و حالت های موسیقی ایرانی در شهرهای بزرگ ایران و به ویژه شاهزاده نشین ها و اعیان نشین هایی مثل تهران، تبریز، قزوین و شیراز تغییراتی اساسی یافت.
 
سازهای غربی و ساختن آثاری بر مبنای موسیقی غربی رواج يافت و ژانرهايی نظیر پولکا، والس و مارش وارد موسیقی ایرانی شد. گروه نوازی قوت گرفت و کنسرت دادن رواج پیدا کرد.
 
موسیقیدانانی نظیر درویش خان و کلنل علینقی وزیری که خود از آزادی خواهان بودند، با تغییراتی که از آشنایی با موسیقی غرب پذیرفته بودند، سعی کردند نفس تازه ای در پيکر خسته موسيقی ايرانی بدمند.

همپا با این موسیقیدانان چهره دیگری پای به عرصه انقلاب مشروطه گذاشت که شخصیتی قوی و نافذ داشت. او ابوالقاسم عارف قزوینی، آوازخوان، شاعر، آهنگساز، خوشنویس و نویسنده بود، اگر چه وجه موسیقایی او آوازه و شهرت بیشتری پیدا کرده است.

او کنسرت ها و برنامه های زیادی در این دوران برگزار کرد. متاسفانه از آن کنسرت ها و به ويژه از صدای عارف انقلابی نشانی نمانده است و اجراهایی که از تصنیف های ملی و میهنی داریم، بیشتر مربوط به سی تا پنجاه سال بعد از انقلاب مشروطه است.

از دیگر ثمرات انقلاب مشروطه، حضور اندک اندک و محتاطانه زنان در موسیقی ایران است که این قشر تا پیش از آن هیچگونه حق ارائه هنر و ابراز وجودی در موسیقی نداشتند. همپا با انقلاب مشروطه درویش خان و کلنل وزیری برای آموزش علمی و عملی موسیقی به زنان مستعد کوشش فراوان کردند.

در جریان انقلاب مشروطه دو گروه موسیقیدان فعالیت داشتند. اول، موسیقیدان های تجدد خواه که در محضر استادان سنتی درس خوانده بودند، نظیر عارف، درویش خان و وزیری و دوم موسیقیدان هایی که در شعبه نظامی مدرسه دارالفنون درس خوانده بودند و حاملان فرهنگ موسیقی غربی به ایران بودند و با موسیقی ملی کشورشان نیز آشنایی کامل داشتند. نظیر غلامرضا خان، سالار معزز، فرزندش نصر السلطان مین باشیان و نیز سلیمان خان و تقی خان دانشور.

در آگهی هایی که از آن زمان باقی مانده، حضور این دو دسته موسیقیدان بسیار بارز است و محل تجمع این هنرمندان باغ انجمن اخوت در خیابان علاء الدوله تهران آن روز و فردوسی امروز بود که یک انجمن رسمی فرهنگی با مرام درویشی و دارای تاثیر گذاری بسیار قوی به لحاظ اجتماعی بود. این حضور در عکس های و مدارک باقی مانده بسیار بارز است.

انقلاب مشروطه برای موسیقی دو ارمغان داشت، تصنیف وطنی و اجرای موسیقی زنده به صورت کنسرت. پیدایش مفهوم ملیت در گفتار و نوشتار منورالفکران ایران دوره قاجار و سودای تشکیل ایرانی واحد و متشکل از فرهنگ های متنوع قومی به اصطلاح "تصنیف وطنی" موجودیت داد.

این اصطلاح توسط آثار عارف واقعیت پیدا کرد. او با استفاده مستقیم از موسیقی اصیل شهری در تصنیف هايش آنها را با اشعار انقلابی ادغام کرد و در حضور جمعیت آنها را به اجرا درآورد. این اجراها این بار بر خلاف معمول اجراهای ایران به جای خلوت محرمان انس در محافل عمومی و رویاروی مردم قرار گرفت.

درگزارش تصويری بالا سید علیرضا میرعلی نقی، محقق و مورخ موسیقی از تاثیر مشروطيت بر موسیقی ایران صحبت مى کند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب