در تهران "اپراى عروسكى مكبث" به کارگردانى  بهروز غريب پور با موسيقى جوزپه وردى بر مبناى تراژدى 'مكبث' نوشته ويليام شكسپير ، نمايشنامه نويس معروف انگليسى، در ۲۰ صحنه به اجرا در آمده است.  

به گفته بهروز غريب پور اين نخستين بار است که اپراى مکبث به صورت عروسکى به نمايش در مى آيد. محل نمايش اين اپرا که تا به حال ٦١ اجرا داشته تالار فردوسى با ظرفيت ١٤٤ تماشاگر است.  آقاى غريب پور اميدوار است اين كار، كه حدود ۲ سال وقت صرف آماده كردنش شده، دست كم براى مدت ۵ سال روى صحنه باشد.

صحنه هاى اين نمايش بسيار اثر گذار، تكان دهنده و جادويى است. از دلايل اين موضوع مى توان به استفاده مناسب از نور پردازى هاى مدرن و همينطور انتخاب شيوه نمايش با عروسك هاى نخى يا ماريونت هاى سبك اتريشى با تعداد نخ هاى زياد و امكانات حركتى بسيار اشاره كرد. 

عرض صحنه نمايش بسيار زياد است و به نسبت اين عرض ارتفاع آن كم؛ اين موضوع و نبود مقياس در صحنه باعث مى شود كه تماشاچى عروسک هاى حدوداً نيم مترى را به اندازه آدم هاى واقعى تصور كند و در اين دنياى خيالى شناور شود.

بهروز غريب پور اين زبان نمايش عروسكى را شكلى تكامل يافته از نمايش هاى عروسكى مكتب سالزبورگ، در اتريش، مى داند كه در آن كار كارگردانى و ميزانسن (صحنه آرايى) بسيار گسترده ترى از نمونه سنتى اتريشى وجود دارد. باورِ اين كارگردان بر اين است كه نمايش عروسكى با به كار گيرى امكانات امروزى اجرا مى تواند به عنوان زبانى توانا در سطح جهان بيشتر از قبل مورد توجه قرار گيرد.

***

هنر اپرا تركيب پيچيده اى از بسيارى از هنرها از قبيل تئاتر و موسيقى است . به تعبيرى ديگر اپرا نوعى باله همراه با كلام است.  اين زبانِ تركيبى عبارت است از نمايشى كه كلام آن به همراه موسيقى بيان مى شود وشايد بتوان در ميان رسانه هاى  جديدتر آن را با فيلم موزيكال مقايسه كرد. 

در شكل هاى اوليه اپرا كلمات و گفتگو ها بيشتر به صورت تک صدايى شنيده مى شد اما به تدريج با پيچيده تر شدن موسيقى واختراع قوانين هارمونى كلاسيک و كشف صدا ها و فاصله هاى خوش آيندى كه مى شد به طور هم زمان آن ها را شنيد، آهنگسازان اين توانايى ها را وارد اپرا كردند.

 اپرا را دختر ايتاليا ناميده اند و شايد دليلش اين باشد كه اين هنر شكل امروزى اش را مديون هوشمندى و پويايى ايتاليايى ها در دوران قديم است. كلوديو مونته وردى (۱۶۴۳-۱۵۶۷)  از قديمى ترين ايتاليايى هايى است  كه با استفاده از تجربه هاى هنرمندان پيش از خودش اپرايى به نام 'اورفه يو' نوشت كه شباهت بسيارى به آثار امروزى دارد.

اما اپراى 'مكبث' يكى از كارهاى بزرگ و ارزشمند جوزپه وردى (۱۹۰۱-۱۸۱۲) ديگر ايتاليايى سرشناس دنياى اپراست. وردى كه امروز بسيارى از آثارش به عنوان قسمتى از مهم ترين پايه هاى ساختمان زبان اپرا شناخته مى شود در كودكى بارها و بارها مورد تحقير وتمسخر معلمانش قرار گرفت و در هفت سالگى كلاوسنى را كه پدرش برايش تهيه كرده بود"چون نمى توانست آن را خوب بنوازد" با چكش خرد كرد. 

از كارهاى وردى كه اجراى خوب آن ها براى اپراهاى مهم جهان افتخارى محسوب مى شود مى توان به 'لاترا ويتا'، 'آيدا'، 'اتللو' و 'مكبث' اشاره كرد.

اپرا چون با كلام سروكار دارد براى فهميدن داستانش بايد زبان گويش خواننده ها را دانست و ندانستن زبان مى تواند آسيب جدى به درک بيننده و شنونده اثر وارد كند بنابراين امروزه  هميشه يا ترجمه گفتگو ها را در كاتالوگى در اختيار تماشاگر اپرا قرار مى دهند و يا با استفاده از تكنيک هاى جديد مثل مونيتورهاى نصب شده در پشت صندلى هاى تماشاگران كار ترجمه را انجام مى دهند.

 اما اپراى اروپايى امروز بدون اين ها و فقط به عنوان  موسيقى هم جاى خود را در جهان باز كرده است. شايد بسيارى از ما در طول شبانه روز بدون اين كه بدانيم، تم هاى زيباى اپراهاى موتسارت مثل عروسى فيگارو و فلوت سحرآميز و يا تم هايى از اپراهاى پوچينى، وردى و يا آريا هاى معروف كارمن در اپراى كارمن ساخته ژرژ بيزه را زمزمه مى كنيم و از آن ها لذت مى بريم.

* * *
بهروز غريب پور، فارغ التحصيل کارگردانى از دانشکده هنرهاى زيباى دانشگاه تهران است. او در کنار فعاليت هاى نمايشى اش مديريت خانه هنرمندان ايران را نيز بر عهده دارد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب