تار، كه از خانواده سازهاى زهى-زخمه اى است، به وسيلۀ مضراب نواخته مى شود و مى توان آن را مهم ترين ساز موسيقى كلاسيك و شهرى ايران به شمار آورد.

طبق شواهد تاريخى استفاده از تار، به گذشته هاى دور باز مى گردد ولى اوج شكوفايى آن در دورۀ صفويه است و از آن زمان به خصوص در شهرها متداول بوده است.

قديمى ترين تارنوازى كه مى توان به طور مستند به او اشاره كرد آقا على اكبر خان فراهانى است كه در عهد ناصرالدين شاه قاجار مى زيسته است. بعدها استادان ديگرى يك به يك آمدند و هر كدام تأثيراتى بر اين ساز گذاشتند و به وسيله آن به موسيقى رديف دستگاهى ايران ابعاد تازه اى بخشيدند.

تار برخلاف اكثر سازها هنوز به صورت تجربى و تك تك ساخته مى شود. بيشتر سازها قالب هايى دارند اما تار بدون قالب و با توجه به سليقۀ سازنده فرم مى گيرد. اين ساز از دو قسمت كاسه و دسته تشكيل شده است. كاسۀ تار كه مهمترين بخش ساز است معمولا دو تكه است. براى ساخت تار بيشتر از چوب درخت توت استفاده مى كنند. چوب فوفل يا گردو هم گاهى مورد استفاده قرار مى گيرد اما  هيچ چوبى طنين و انعكاس صداى چوب توت را ندارد.

بعد از اينكه دو طرف كاسه تار به صورت جداگانه تراشيده و داخل آن خالى شد آنها را به هم وصل مى كنند. سپس پوست بره بر روى آن مى كشند. دستۀ تار را كه جداگانه ساخته مى شود و ۴۵ تا ۵۰ سانتى متر طول دارد، بعد به كاسه وصل مى كنند. سرپنجه نيز به دسته وصل مى شود.

پرده ها كه در حقيقت مشخص كنندۀ نقاطى است كه نت هاى مختلف به وسيلۀ آن نواخته مى شود، رشته هاى نازكى هستند كه از رودۀ گوسفند ساخته و بر دسته تار بسته مى شوند. نوازنده با دست گذاشتن روى هر كدام از آنها مى تواند در پردۀ متفاوتى بنوازد. اين ساز شش سيم دارد كه از سرپنجه تا كاسه كشيده مى شوند.

با اين توصيف ها، بيشتر به نظر مى آيد ساختن تار تكنيكى است كه ارتباط زيادى به هنر موسيقى ندارد. اما واقعيت زمانى آشكار مى شود كه تار ساخته شده به صدا در بيايد. از ميان تعداد بى شمارى تار كه سالانه توليد مى شود، اندكى از آنها ايده آل به شمار مى آيند و صداى خوبى دارند. تفاوت همين جا مشخص مى شود و سازنده را از  نوازنده جدا مى كند.

يوسف پوريا از قديمى ترين سازندگان تار است كه هنوز به اين كار مشغول است. تار هاى او طرفداران زيادى دارد و از گرانبهاترين و ارزشمندترين سازهاى ايرانى به شمار مى آيد.نوازندگان بزرگى چون حسين عليزاده و فرهنگ شريف از تارهاى ساخت او استفاده مى كنند.

الگوى تارهاى او، تارهاى يحيى، تارساز برجستۀ اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجرى است. ميرزا يحيى تارساز از ارامنۀ جلفاى اصفهان و نام اصلى اش هوانس آبكار بود اما روى تارهاى خودش يحيى امضا مى گذاشت. اين اسم مستعارش بود. تاريخ مرگ ميرزا يجيى را كه شايد مشهورترين سازندۀ تار باشد سال ۱۳۱۲ خورشيدى نوشته اند.

در بين موسيقيدانان ايران تار خوب نام و تار يحيى را تداعى مى كند. هوانس در ساخت تار اعجاز مى كرد و به يقين يكى از دلايل موفقيت يوسف پوريا اين است كه ميرزا يحيى را الگوى خود قرار داده است. 

اما شايد مهم ترين دليل موفقيتش اين باشد كه خودش نيز تار مى نوازد و كارش را نجارى به حساب نمى آورد. مى گويد مدام غرق در معناى شعر مولاناست:

خشك سيمى، خشك چوبى، خشك پوست
از كجا مى آيد اين آواى دوست؟

پوريا چوب را به دست مى گيرد و به آواى پنهان دوست گوش مى سپرد تا آن را به گوش ديگران برساند. او  معتقد است روح تار از زمانى كه از درخت بريده مى شود تا زمانى كه از چوب بيرون مى آيد او را صدا مى زند و خودش مى گويد كه چطور تراشيده شود.

او ابداعاتى در ساخت تار داشته است. يكى از آنها تراشيدن سرپنجه و دسته به صورت يكسره است. اگر چه اين كار دشوارى است اما استقامت دسته را بيشتر مى كند. علاوه بر اين براى بستن سيم هاى تار از ميخ استفاده نمى كند. سوراخ هايى در پائين دسته تعبيه مى كند كه سيم ها را از آن مى گذراند.

او در طول ۳۵ سال فعاليت حرفه اى خود توانسته ۱۹ كاسۀ تار را يكسره بتراشد. تراشيدن كاسۀ تار به صورت يكسره بسيار دشوار است چرا كه خالى كردن كاسه با وجود دهانه تنگ تار كار دشوارى است. پوريا آرزو دارد بتواند يك تار ديگر با كاسۀ يك سره بسازد كه تعداد تارهايى كه با كاسۀ يك تكه ساخته به بيست برسد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب