نیاوران، این مجموعه تاریخ ساز، نیزاری بیش نبود. به همین جهت آن را "نی آوران" مى گفتند که بعدها به نیاوران بدل شد. اما منطقۀ نیاوران، مانند تمامی شمیران، قدیمی تر از پادشاهی قاجار است و از زمان های دور شناخته بوده است.

پیش از آن نام روستای نیاوران کردویه بود. می گویند بهرام چوبین، سردار نامدار ساسانی، که فرماندار ری بود، برادری به نام کردویه داشت و این منطقه ییلاقی که بخشی از املاک وی بود، به نام او کردویه خوانده شد و این نام تا اواخر دورۀ قاجار بر روستای نیاوران مانده بود.

نام کاخ صاحبقرانیه از صاحبقران می آید که لقب ناصرالدین شاه قاجار بود. ناصرالدين شاه به روايتى چون در باغ هاى ييلاقى محمد شاه متأثر مى شد اين كاخ ييلاقى را براى خودش بنا كرد.

اما در دوران ما همواره این کاخ و باغ آن که چنارهایش سر به فلک می سایند، به کاخ نیاوران معروف بوده است. 

این کاخ را چه صاحبقرانیه بخوانند و چه نیاوران، از زیباترین آثار تاریخی تهران و شمیران است. پادشاهان قاجار هر یک بنایی بر آن افزودند و مجموعه بزرگی پدید آوردند. مهم ترین تصمیمات تاریخی صد سال اخیر در همین کاخ گرفته شده است. امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه احتمالا مهم ترین این تصمیمات است.

باغ و کاخ نیاوران از اواخر دوران رضاشاه مورد توجه قرار گرفت. کاخ بازسازی شد تا مراسم عروسی ولیعهد و فوزیه در آن برپا شود که نشد. سرمای هوا مانع گردید.

در هر حال این فوزیه نبود که به کاخ اعتنا کرد بلکه آخرین همسر شاه، فرح پهلوی، بود که به علت علایق معماری خود به زیبایی کاخ نیاوران پی برد. وی به بازسازی آن اقدام کرد و کاخ تازه ای در کنار کاخ های کهنه بنا نهاد و سرانجام محل مسکونی پهلوی ها را از کاخ سعد آباد بدانجا انتقال داد.

چند سالی در دوران آخرین پادشاه پهلوی نیز کاخ نیاوران مكان مهم ترین تصمیم گیری های سیاسی و تاریخی ایران بود. بویژه زمانی که شاه مستأصل از حرکات انقلابیون، این و آن را به مشورت می خواند، ملاقات هایش در همین کاخ صورت می گرفت.

پس از برچیده شدن سلسلۀ پادشاهی در ایران، کاخ نیاوران به وسیله نیروهای انقلابی تسخیر شد. چند سالی عاطل ماند تا آنکه در سال ۱۳۶۰ به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شد که سازمان میراث فرهنگی نیز زیر مجموعۀ آن بود.

میراث فرهنگی کاخ نیاوران را مانند بیشتر کاخ های موجود در ایران، به کاخ–موزه بدل کرد. کاخ–موزه نیاوران در سال ۱۳۶۵ گشایش یافت. در سال ۱۳۶۸ مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در همین محل راه اندازی شد. یک سال بعد فضاهای جانبی آن به خوابگاه پسران اختصاص یافت. در سال های بعد موزه جهان نما (۱۳۷۶)، کاخ صاحبقرانیه (۱۳۷۷) و کوشک احمد شاهی (۱۳۷٩) به معرض دید عموم گذاشته شد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب