دیواره بسیاری از شهرهای ایران به موزه های موقتی برای نمایش بخشی از هنر ایدئولوژیک تبدیل شده است. برخلاف آنچه تصور می شود بخشی از این تصاویر در شهرها به ویژه در تهران توسط هنرمندان گمنام و جوانی خلق شده که جدا از اداره نقاشی دیواری و گرافیک شهرداری ها فعالیت می کنند.

با این که شهرداری تهران مایل است فعالیت این هنرمندان را تحت کنترل قرار دهد اما همواره با مخالفت آنها مواجه شده است. بخشی از این کارها را مى توان وندالیسم شهری دانست اما بخش دیگرى از این دست آثار در تهران یا شهرهای دیگر به شیوه ای نادر بر جاذبه هاى شهرى افزوده است.

آنچه در گذری ساده در شهر تهران جلب توجه می کند نقاشی هایی است که تصویر گر بخشی از تاریخ یا ادبیات ایران هستند. نقاشی دیواری سیمرغ عطار در میدان ولی عصر، داستان هفت پیکر نظامی در خیابان ولی عصر و یا تصاویری از واقعه عاشورا و حتی مینیاتورهای فرشچیان که بر دیوارهای نقاط مختلف شهر نقش بسته اند نشانه هائی از علاقمندی مدیران شهری به این هنر در جهت زیباسازی  شهر  هستند. اما پدیده نقاشی دیواری فقط مربوط به سال های اخیر نیست .

علیرضا سمیع آذر کارشناس و منتقد هنری می گوید: "در اوایل انقلاب پیام های انقلابی از طریق نقاشی های دیواری به مردم منتقل می شد و الگوى نقاشان ایرانی ، نقاشی دیواری های مکزیکی بود، این نوع نقاشی ها کاملا رئالیستی با گرایش سوسیالیستی بودند، حتی وقتی هم به موضوعات مذهبی می پرداختند؛ کیفیت رئالیستی و سوسیالیستی در نقاشی ها کاملا قابل فهم بود."

"با  استقرار عمیق تر جمهوری اسلامی تلاش شد این نقاشی ها از نظر کیفیت زیبا شناسی ماهیت سنتی تری پیدا کند و با هنرهای ملی و سنتی ایران بیشتر هماهنگ شود در نتیجه عناصر سنتی مثل خط و نگارگری ایرانی به طور فزاینده ای در نقاشی دیواری های آن دوره پدیدار شد."

سمیع آذر مى گوید: "با آغاز جنگ هشت ساله بین عراق و ایران ، بار دیگر دیوارها نمایش احساسات  و شعارهای مردم و سیاست های جنگی حکومت را به عهده گرفتند و طرح های ترکیبی شعار و نقاشی یا تصاویر شهداى جنگ بر دیوارها نقش بستند.اما با فروکش کردن شور انقلابی و جنگ موضوعات خالص تر هنری با محتوای دینی و معنوی رایج شد و تناسب بیشتری با عنصر خط و نگارگری پیدا کرد."

در سال های اولیه انقلاب هنرمند خلاقی چون هانیبال الخاص که به مفهوم نقاشی دیواری آگاه بود یکی از مهم ترین نقاشی های آن دوره را بر دیوار سفارت سابق آمریکا کشید.

هانیبال الخاص در گفتگویی به این پرسش که "فکر می کنید این تصویر تا چه زمانی بر دیوار خواهد ماند؟" پاسخ داد: "باقی ماندن این نقاشی وابسته به دو مفهوم است ، هم دوام طبیعی (در مقابل باد و باران) و هم دوام سیاسی (اگر سیاست با آمریکا تغییر کند) و ما برای هر دو معنی آن یک پاسخ داریم .این نقاشی برای ما "موزه ای" نیست. به فکر تثبیت آن در تاریخ هنر نیستیم؛ ما می خواهیم بگوییم نقاشی یک زبان است و با این زبان می توان حرف زد و از ایمان، عقاید و واقعیات، مطالبی را بیان کرد.این دیوار برای ما شبیه یک نمایشگاه است .اگر این دیوار یک ماه بماند، نمایشگاهی داشته ایم یک ماهه و حدود ۱۵۰ هزار نفر از آن بازدید می کنند ، اگر یک سال بماند، نمایشگاهی یک ساله و....."

به گفته سمیع آذر :"به تدریج هنرمندان خلاق از این کار کناره گیری کردند و نهادهای انقلابی و شهری متولی ساماندهی به نقاشی های دیواری شدند. بعد از این نقاشی دیواری تبدیل شد به یک هنر دولتی و به هنرمندان کم تجربه سپرده شد و در نتيجه کیفیت نقاشی دیواری افت کرد اما بعد از جنگ تحمیلی هنرمندانی که در نهادهای دولتی بودند شناخت وسیع تری از تکنیک های اصولی نقاشی دیواری کسب کردند و کمابیش؛ نقاشی هایی لطیف تر با محتوای سنتی خلق کردند."

در اواسط دهه ۱۹۹۰ تکنیک چاپ در ابعاد بزرگ وارد ایران شد و این امکان بوجود آمد که هنرمندان بتوانند اثر هنری خودشان را با کامپیوتر خلق و در ابعاد بزرگ چاپ  کنند. این اتفاق کیفیت نقاشی دیواری را ارتقاء داد.

به گفته آقاى سمیع آذر: "در سال های اخیر نقاشی دیواری تبدیل شده به یک هنر دکوراتیو که شهر را تزئین و جذاب می کند بدون این که اشاره صریح مذهبی، سیاسی، انقلابی داشته باشد. این تحول بسیار خوبی است از آن جهت که شهر را از هجوم انواع شعارها و فشارهایی که هر لحظه به لحاظ روانی و روحی برای شهروندی که در یک شهر با بناهای نازیبای بتونی، ازدحام، ترافیک و آلودگی بسر می برد نجات می دهد. در فضای فعلی شهر نقاشی هایی آبستره با رنگ های شاد وجود دارد که در ۳۰ سال بعد از انقلاب هرگز تجربه نشده بود."

آثاری چون مادر اثر اسکندری در پارک مادر، تصویر سازی های محیطی در خروجی بزرگراه همت و شهید ستاری، نقاشی های جدید میدان ونک، اثری از قدیانلو در کوچه مروی تهران و...آثار موفقی از اين نوع اند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب