شوکا صحرائى

نى گیاه خاصى ست که به دلیل قابلیت تولید صدایش شاید از قدیمى ترین ابزارهائى باشد که انسان پس از شناخت اصوات موسیقائى براى خود ساخته است. شاخ بریده این گیاه صحرائى با افزودن چند سوراخ روى بدنه آن به ساده ترین و ابتدائى ترین ابزار تولید صداهاى موزون تبدیل مى شود.

این ساز در میان اقوام و ملت های جهان به شیوه ها و شکل هاى گوناگون ساخته و نواخته می شود. تنوع ساختاری نی که تقریبا در اکثر کشورهای جهان به شکلى وجود دارد متاثر از زبان، گویش، شرایط جغرافیایی و فرهنگ موسیقایی آن هاست.

چوب نى در سرزمین های مختلف از لحاظ ساختاری و صدا دهی متفاوت است مثلا نی هایی که در مناطق گرم، خشک و کویری می رویند نسبت به نى هایی که در مناطق مرطوب و باتلاقی روییده می شوند  دارای جنس و صدای به مراتب مرغوب تری هستند.

در ایران هم که اقوام مختلف با زبان و گویش های گوناگون و شرایط جغرافیائى متفاوتى زندگى مى کنند انواع نى و گونه هاى نواختن متنوعى رواج دارد. اما در میان اشکال مختلف نی که در ایران دیده می شود تنها نی هفت بند است که جزء سازهای ملی و رسمی ایرانیان به شمار می آید.

نی هفت بند در اندازه های مختلف ساخته می شود. طول آن شامل هفت بند، شش گره و شش سوراخ است که پنج سوراخ آن در قسمت جلو و یک سوراخ در قسمت پشت نی قرار دارد.

بسیاری از سازندگان این ساز برای زیباتر شدن شکل ظاهری آن پنج گره را با پوست نازک و دباغی شده گوسفند که بر روی دف نیز به کار می رود می بندند و با رنگ آمیزی های زیبا آن را آراسته می کنند.

نی هفت بند ایرانی از سازهای بادی بی زبانه است و شیوه نواختن آن صرفا مختص ایرانیان است. تصور عمومى این است که نواختن نى فقط در چارچوب دستگاه های موسیقی سنتی ایران ممکن است اما طی چند سال گذشته تلاش برای شکستن این چارچوب ها، و یا به نوعی محدودیت ها، توسط بعضی از اساتید و موسیقی دانان بزرگ آغاز شده است.  برای مثال، می توان به نی نوا اثر استاد حسین علیزاده اشاره کرد.

در میان نوازندگان نی که تلاش فراوانی برای نوآوری در ساخت قطعات جدید برای ساز نی نموده اند می توان از مسعود جاهد نیز نام برد.

او که متولد سال ۱۳۴۲ در روستای ساروکلاى شهرستان قائم شهر است می گوید: "به دلیل نبود امکانات مناسب آموزشی محیط پیرامون از یک طرف و علاقه زیاد به موسیقی سنتی از طرف دیگر به صورت خودآموخته ساز نی را فراگرفتم و بعدها در اواسط دهه شصت در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی نزد محمدعلی کیانی نژاد آموزش را دنبال کردم. البته طولی نکشید که کلاس را رها کرده و به مطالعه مبانی تئوریک موسیقی پرداختم و به موازات آن به یادگیری آثار استاد حسن کسایی پرداختم."

مسعود جاهد در سال ۱۳۷۴ اولین تجربه خود در زمینه اجرا و آهنگ سازی را با ساختن قطعاتی در قالب ارکستر برای ویلن و نی تحت عنوان آلبوم مهرگان به بازار ارائه داد و از سال ۱۳۷۵ تا به امروز نیز به فعالیت اش ادامه داده که ثمره آن انتشار چندین آلبوم و تالیف دو کتاب در زمینه آموزش نی نوازی است.

آخرین اثر مسعود جاهد که در سال ۱۳۸۷ ارائه شد، گیتار و نی نام دارد. او می گوید:"مدت ها بود که به فکر ساخت قطعاتی جدید برای نی بودم. نی را در کنار گیتار قرار دادم. البته ابتدا اجرای بعضی قطعات توسط این دو ساز کنار هم کمی بعید و دور از ذهن بود اما بالاخره موفق به اجراى این قطعات شدم و فکر کنم  آلبوم گیتار و نی تجربه ای نو و تازه در این حوزه بود."

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب