در خیابان کاشانی یزد کوچه ای هست که نامش توجه هر تازه واردی را به خود جلب می کند: کوچه مازاری ها.

مازاری ها کارخانه ها و یا در عمل آسیاب هایی هستند که در آن ها چیزی را می سایند. لغت مازاری از واژه ماز به معنی چرخ و نورد می آید. حناسایی ها که در آن رنگ حنا را می ساییده اند خاص ترین نوع این کارخانه های کوچک هستند.

یزدی ها می گویند نوع سنگی که حنا را با آن می سایند از کوه های مهریز در نزدیکی یزد می آید و خاص است. این نکته که با وجود درختچه حنا در بلوچستان و بم، همیشه بهترین حنا را در یزد می ساییده اند، شاید درستی حرف شان را تایید کند.

وارد کوچه  پهن و دلبازی می شوم. در دوسوی آن بناهای یک طبقه با سقف های گنبدی شکل مشبک هست که قدمتشان بین هشتاد تا صد سال است. این بناها عمدتاً شبیه هم اند. با درهای ورودی باریک که آدم را به فضای سیاه و پوشیده ازغبارعطر آگینشان می خوانند.

پنجره ها به سبک بناهای کویری قدیم، شبکه های فلزی در هم پیچیده دارند و تک و توک بناها را بازسازی کرده اند، یا کاهگل سرخی رویشان کشیده اند. (و اخیرا یکی از این بناها کتابخانه فرخی یزدی و دیگری رستوران حنای سبز شده است.)

رایحه خوش دارچین تا وقتی که با هُرم کویر در هم می پیچد دل نشین است. اما پایت را که داخل یکی از مازاری ها می گذاری عطر ادویه آن چنان گیجت می کند که از خود بی خود می شوی و تازه می فهمی چرا آن جوانان خسته سیه چرده، که اكثرشان بلوچ یا افغانی اند، ساعتی یک بار برای استنشاق هوای تازه می روند روی بام های کوتاه یا پله های سنگی کنار در.

استاد محمدکریم پیرنیا  (۱۳۰۱- ۱۳۷۶) پدر معماری سنتی ایران، (استاد دانشکده هنرهای زیبای تهران و مولف کتاب‌هایی نظیر راه و رباط، شیوه‌ های معماری ایران، گنبد در معماری ایران ، سبک شناسی و کتاب تحقیق در معماری گذشته ایران)  در مصاحبه ای در باره معماری کارگاه های صنعتی چنین گفته بود:

"ساختمان های صنعتی مثل کار گاه ها و کارخانه ها بناهایی هستند که با پیشه مردم هر دیار در ارتباطند. این بنا ها از نظر معماری بسیار با ارزشند حتی در مورد بناهایی مثل مازاری ها که کار انجام شده در آن ها، جنبه هنری هم نداشته، شکل بنا بدلیل شناخت و نوع کاری که در آن صورت می گرفته، مهم است."

 مازاری ها سنگ بسیار بزرگی دارند که قطر آن حدود سه متر است. در وسط مازاری ها سکویی به ارتفاع حدود چهل سانت قرار دارد که سنگ مازاری روی آن می چرخد. در مرکز سنگ محوری هست که چوبی در داخل آن قرار می گرفته و آن را به شتر می بسته اند. مازاری ها از دسته بناهای درون گرا هستند و نورشان عموماً از سقف تأمین می شود.

از ویژگی دیگر معماری مازاری ها اتاق هایی در چهار گوشه آن هاست . این انبار های متعدد برای مواد نکوبیده، نیم کوب و الک شده بوده است؛ مثلاً از برگ کامل تا ساییده شده و آماده بسته بندی. حتی اتاقی برای بریدن کرباس و دوختن کیسه که حنا یا ادویه های دیگر را در آن بریزند.

مازاری حاج محمد مسیح باز است.  رایحه ای که ازآن می آید تو را به یاد حمام  مادر بزرگ می اندازد. داخل می شوم و با او در باره حرفه اش گپی می زنم.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب