با این که تاریخ دقیق پیدایش نمد روشن نیست، اکثر منابع آن را از نخستین بافته های  ساخته دست بشر می دانند.  کهن ترین بقایای نمد که به ۶۵۰۰ سال پیش از میلاد بر می گردد، در سرزمین کنونی ترکیه کشف شده است.

نمد، مرکب از الیاف کرک و مو و پشمی است که روی هم ریخته می شوند و از راه مالیدن و فشردن به هم می چسبند و به انسجام می رسند و قماش گرم و ضخیمی را شکل می دهند که می توان برای نیازهای مختلف از آن کار گرفت.

دانشنامه فارسی مصاحب پس از دادن تعریف مشابهی از "نمد" می افزاید:

"روش ساختن نمد، بر حسب نوع الیاف به کاررفته و نوع مصرف، تغییر می کند. نمد بافته را نخست به صورت پارچه درشتی می بافند، سپس با ماشین خارزنی به آن پرز می دهند و آن را خوابدار می کنند و آنگاه با اطو کردن ان را صاف می کنند. در ساختن نمد حقیقی، نخست الیاف پاک شده را به شکلی که منظور است، روی هم قرار می دهند، سپس آنها را می کوبند و بخار آب می دهند و می فشارند و گازری می کنند و ضخامت مورد نظر را به آنها می دهند."

از دیرباز نمد را به عنوان قماش خیمه و فرش و پوشش و کلاه به کار می گرفتند و اکنون هم نمدمالی در میان عشایر ایران و آسیای میانه رایج است. با اختراع ماشین نمدمالی در باخترزمین بازار کلاه های نمدی در اروپا نیز رونق گرفت.

در باره نمد در میان اقوام مختلف اسطوره هایی نیز وجود دارد. برای نمونه، سومری ها اعتقاد داشتند که نمد از اختراعات "اورنامان"، از قهرمانان اسطوره ای سومر است.

مسیحی ها بر این باور اند که نمد از موهبت های الهی ای است که برای "کلمنت" و "کریستوفر"، دو قدیس مسیحی حادث شد و به هنگام فرار آنها از دست دشمنان پشم درون کفش های آنها با عرق درآمیخت و تبدیل به نمد شد.

واژه "نمد" را در آثار ادبی و فرهنگ عامه پارسی نیز می توان ردیابی کرد. در ویس و رامین یکی از ویژگی های نمد که سنگینی آن بر اثر جذب آب است، این گونه توصیف شده است:

نمد باشد در آب افکندن آسان
نباشد زو برآوردنش ز آن سان

ناصر خسرو در بیت زیر به یک مورد استفاده دیگر از نمد (به جای صافی) اشاره می کند:

برون آرد از دل بدی را خرد
چو از شیر مر تیرگی را نمد

عبارت "از نمد گذشتن" نیز کنایه از صاف و خالص شدن شراب است که در برخی از آثار پارسی آمده است.مولوی هم در آثار خود به کرات از واژه نمد کار گرفته است:

بر نمد چوبی اگر آن مرد زد
بر نمد آن را نزد بر گرد زد
و یا:
زیر بالش ها و زیر شش نمد
خفت پنهان تا ز چشم شه رهد

اصطلاح "با نمد سر بریدن" نیز به جای " با پنبه سر بریدن" به معنای "با خوش زبانی دمار از روزگار خصم برآوردن" مورد استفاده بوده است.

در فرهنگ معین اصطلاح "نمد انداختن" را هم می بینیم که به معنی "اقامت کردن" یا "قرار یافتن" است، به مانند "خیمه افکندن" و اشاره به جنس خیمه یا فرش دارد.

امروزه هم اقوام کوچی ای در آسیای میانه برای اقامت در محلی موقت در چراگاه های سردسیر نمد می افکنند.

در دنیای مدرن نیز از نمد استفاده فراوان صورت می گیرد، به ویژه در ساختن اسباب بازی ها و سازهای موسیقی. معمول ترین مورد استفاده آن جلوگیری از اصطکاک سطوح دو شیئ  به هم یا ورود گرد و غبار به درون اشیا است.

کودکان با آدمک ها و جانوران نمدی بازی می کنند که روی تخته های نمدی می چسبند و می توان آنها را در طول بازی از یک جا به جایی دیگر چسباند.

گزارش مصور این صفحه در باره پژوهش های بیتا قزل ایاغ در زمینه نمدمالی است.

بیتا قزل ایاغ متولد ۱۳۴۵ در ایتالیا، پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در تهران، دوره معماری را در فرانسه به اتمام رساند و به ایران بازگشت. او همیشه به جنبه های هنری معماری بیشتر علاقه مند بود تا جنبه های فنی و تکنیکی آن.

به علت علاقه زیاد به صنایع دستی از سال ۱۳۸۰ تحقیقاتش را در زمینه نمد در مناطق عشایر آغاز کرد. او می‌گوید:

" کارهای پته دوزی و گلدوزی برای من نقاشی اند.  به جای بوم از نمد استفاده کردم و به جای رنگ و روغن یا اکریلیک از نخ ابریشم. گلها و نقشهای ترکمن بسیار هندسی و نوک تیزند و حالت مدرنی دارند که برای من بسیار جالب بودند و من در کارهایم از آنها الهام گرفتم.  البته تمام طرح های من نماد عشایرند."

او در مورد کارهای جدیدش که عناصر جنگ را در آن ها می‌بینیم می‌گوید:" همه آنها مربوط به خاطرات من از دوران جنگ است که همه برایم بسیار مقدسند."

بيتا قزل اياغ  تا به حال چندین نمایشگاه از آثار خود در ایران برگزار کرده است و بیش از ۵۰ اثرش سال آینده میلادی در دو کشور انگلستان و اسکاتلند به نمایش گذاشته خواهند شد.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب