هوس ديدار دريا يا جنگل هاى سرسبز شمال نبود كه آخرين بار مرا راهى جاده هاى پر پيچ و خم و كوهستانى شمال ايران كرد. اين بار مى خواستم "زيبا خانم" را ببينم. همان سد(سيد) زيبا خانم، روستايى كه نمدهاى رنگارنگ و زيبايش را براى تحفه به پايتخت فرستاده است.

بعد از مارپيچ هاى جاده جنگل دو هزار و سه هزار، روستاى كوچكى در يكى از دره هاى كوه هاى البرز وجود دارد كه نامش را از يكى از خانم هاى خير روستا وام گرفته است.

اگر چه بيشتر ساكنان اين روستا پيرمردها و پيرزن ها هستند و جوان ها به شهر مهاجرت كرده اند اما يكى از جوان ترين هنرهايى كه تازگى ها در تهران از آن سخن مى گويند در همين روستا متولد شده است.

ميرمولا ثريا، از فارغ التحصيلان رشته، فرش، صنايع دستى و هنرهاى ايرانى، در اين روستا كارگاه كوچكى به پا كرده است و به همت نمدمال هاى بازنشسته شده، دوباره نمد مالى روستا را زنده كرده است. اما اين بار رنگ و لعاب و شكل و شمايل نمدهاى زيبا خانم آنقدر متفاوت است كه آن را از نمدهاى ديگر متمايز مى كند.

ميرمولا ثريا بر اثر يك اتفاق ساده نمد را به عنوان هنرى كه بايد به آن بپردازد انتخاب كرده است. او زمانى به اين كار جلب شد كه نمدهايى كه توليد مى شدند نه تنها در زندگى امروز به عنوان يك زيرانداز يا كف پوش مورد توجه قرار نمى گرفت بلكه هيچ كس فكر نمى كرد كه دوباره مى توان جنبه هاى هنرى آن را زنده كرد.

حتى سازمان هاى صنايع دستى يا ميراث فرهنگى هم در ميان هنرها يا دست ساخته هاى ايرانى به نمد كمتر توجه نشان داده بودند. اما ثريا با تغييراتى كه ا زنظر ساختارى و ظاهرى در توليدات كارگاه كوچكش به وجود آورد توانست باز اين هنر را زنده كند.

بسيارى از كسانى كه اين نمدها را از نزديك ديده اند، از آن به عنوان زيراندازى مدرن در دكوراسيون داخلى منازل يا محل كار استفاده كرده اند. حتى نمد هاى جديد توانسته به عنوان تابلو نمد و يا ديواركوب مورد استفاده قرار بگيرد.

نمد مالى يكى از بافته هاى نواحى مختلف ايران به خصوص در شمال كشور است. در قديم به دليل دوام زيادى كه نمد در رطوبت دارد از اين زيرانداز در منطقه مرطوب شمال استفاده مى كردند. اما امروز نمد يك زيرانداز فراموش شده به شمار مى آيد.

يكى از دلايل كنار گذاشتن نمد را مى توان استفاده از رنگ هاى تيره و مرده و طرح هاى تكرارى و ساده به شمار آورد كه فاقد خلاقيت و نوآورى بو.

دليل ديگر آن را بايد توليد دشوار نمد دانست. بعد از رنگ شدن پشم ها، طرح اوليه روى پارچه اى بزرگ به اندازه نمد كشيده مى شود. بعد پشم ها با همان رنگى كه قرار است هر طرح داشته باشد و به اندازه متناسب روى طرح ها قرار مى گيرد.

بعد از گذاشتن پشم ها روى طرح اصلى نمد تمام آن با يك لايه پشم كه به رنگ اصلى زمينه است پوشيده مى شود؛ بعد هم اين پشم ها را كه اندكى رطوبت دارند، به صورت فشرده لوله مى كنند و با دست آنقدر بر آن مى كوبند و به اصطلاح آن را بين زمين و دست مى مالند كه پشم ها در هم فرو مى روند و لايه يك دستى به وجود مى آورند.

هر چه نمد بيشتر ماليده شود، استحكام بيشترى دارد. البته مواد اوليه مرغوب هم نقش به سزايى دارد.اين كار به نيرو و زمان زيادى نياز دارد. و با توجه به عدم استقبال جوانان براى انجام اين كار و دست مزد اندك آن نمد مالى كم كم كنار متروك شده شد.

مير مولا ثريا در اين كارگاه، ضمن ارايه طرح هاى تازه، طرح ها و نقشه هاى قديمى از يادها رفته را نيز احيا كرده است. بخشى از آنها را از روى عكس ها و نمد هاى قديمى شناسايى كرده و بخش ديگر به كمك حافظه پيرمردهاى نمد مال بازسازى شده است.

ثريا در اين باره مى گويد: "يك نفر را پيدا كردم كه تمام طرح هاى قديمى را به ياد دارد. مثل دايرة المعارف است. وقتى مى خواهد نمدى بمالد دستش را باز مى گذارم و هيچ كارى به كارش ندارم. خودش بهترين طرح ها را مى زند. هفتاد سالش است اما هنوز هم اين كار سنگين را مى كند."

"نمد زيرانداز محبوبى نيست. براى اين كه آن را در زندگى امروزى جاى بدهيم و با معمارى مدرن هماهنگ كنيم، ابعاد، طرح و رنگ آن را تغيير دادم. بعضى از نمد ها طرح هاى كاملا جديدى دارد. اما در بعضى نقوش كلاسيك را دوباره احيا كردم".

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب