گرافيتى به سبكى از نقاشى يا ديوار نوشته گفته مى شود كه توسط هنرمندان اغلب گمنام در فضاهاى عمومى شهرى بر در و ديوار كوچه ها و خيابان ها، بر بدنۀ قطار ها و اتوبوس ها يا كف خيابان ها كشيده و نوشته مى شود.

لغت گرافيتى از واژۀ گرافيو در زبان ايتاليايى گرفته شده كه به معنى اثر گذارى سريع يا خط خطى ( خرچنگ قورباغه نويسى ) است. داريوش آشورى بهترين معادل آن را در زبان فارسى ديواره نگاره خوانده است.

ميل آدمى به باقى گذاشتن نشان و اثرى از خود به گونه اى شخصى و بر اساس نياز واقعى به بيان از ديرباز سابقه داشته و به صور گوناگون از جمله به شكل يادگار نويسى بر در و ديوار و سنگ و كوه و دار و درخت صورت مى گرفته است.

عرصۀ عمل گرافيتى كار( ديواره نگار)، كوچه و خيابان و ديوار است و اين امر – نوشتن و نقاشى كردن بى برنامه بر در و ديوار - در هيچ جاى دنيا پسنديده نيست و ممنوع است.

با وجود اين هنرمند ديواره نگار چاره اى ندارد كه در اين محدودۀ ممنوعه كار خود را به سامان برساند زيرا هيچ صفحه و كاغذى بجز آن، ارتباط او را با مردم كوچه و خيابان بطور بى واسطه برقرار نمى كند.

كسانى كه اثر گرافيتى ( نوشتارى يا نمايشى ) از خود به جا مى گذارند براى كار خود دلايل متفاوتى دارند. يكى از مهم ترين آنها بيان تأثيرى است كه زندگى شهرى در آنان به وجود آورده است.

در واقع گرافيتى هنر شهرى است و گرافيتى كار، محصول شهر و شهر نشينى و تأثيراتى را كه از شهر مى پذيرد، به نوعى باز پس مى دهد.

بسيارى محققان قدمت اين هنر را به ديواره نگارى هاى انسان هاى ابتدايى در غارها نسبت مى دهند كه با كنده كارى آغاز شد و بعدها بر روى موزاييك و كاشى ادامه يافت و به تدريج جاى خود رابه طرح هاى با زغال و گچ و سرانجام به رنگپاش ها داد.

اما آنچه امروزه به آن گرافيتى گفته مى شود همان است كه در اواخر دهۀ ٦٠ و ابتداى دهۀ ٧٠ در غرب رايج شد. سال هايى كه به علت حضور گستردۀ جريان هاى چپ، اعتراض شكل رايج زمانه بود و از گرافيتى نيز به صورت اعتراضى بهره بردارى مى شد.

به همين جهت گاه از گرافيتى به عنوان هنر اعتراضى نيز ياد مى كنند و برداشت هاى سياسى از آن به دست مى دهند. طبيعى است كه در كشورهاى ديكتاتورى، اين هنر نيز مانند ديگر هنرها با آثار و عواقب ديكتاتورى سر شاخ و درگير باشد اما اصل آن به انگيزه هاى سياسى ارتباطى ندارد. 

اصولا گرافيتى به دو نوع نوشتارى  و تصويرى تقسيم مى شود. سبك نوشتارى هنر گرافيتى خود به چند دسته قابل تقسيم است:

گروه اول تك ها يا همان امضاهائى كه با شكل و شمايل خاص و بسيار سريع بر روى سطوح مختلف شهرى كشيده مى شود.

گروه دوم تروآپ ها يا طراحى هايى از چند حرف يا يك كلمه كه خطوط محيط آن با يك رنگ اغلب تيره تر و قسمت هاى داخلى با رنگهاى ديگر به سرعت پر مى شود. كل  اين سبك از نوشتار در زمانى معادل ٢ تا ٣ دقيقه به پايان مى رسد.

گروه سوم پيس (Piece) كه به كارهاى تمام رنگى گفته مى شود كه طى دفعات متعدد و در زمان طولانى ترى كامل مى شود.

گروه چهارم پنل ها كه اصولا در فضاهاى بزرگتر و با ابزارى همچون قلم مو و اسپرى هاى رنگى گوناگون اجرا مى شود.

در مورد زمان شكل گيرى اولين گرافيتى ها در ايران ديدگاه هاى گوناگونى وجود دارد.  مسعود بهنود، روزنامه نگار، اولين نشانه هاى اين هنر را مربوط به دورۀ قاجار مى داند و مى گويد:

"در دوران قاجار مردم اعتراض خود را از شيوۀ برخورد حاكمان با كشيدن يا نوشتن مطالبى در مورد آنان بر در و ديوار شهر بيان مى كردند كه اين اولين نشانه هاى شكل گيرى گرافيتى در ايران است."
     
برخى از محققان زمان شكل گيرى اين هنر در ايران را به دوران انقلاب نسبت مى دهند و معتقدند شعرنوشته هاى انقلابى با آنچه هنر گرافيتى خوانده مى شود نقاط مشترک زيادى دارد اما گرافيتى با سبك و سياق جديدش در ايران عمر چندانى ندارد و به نظر مى رسد در حال آزمون و خطا و جستجوى هويت  باشد.

مديا مصور در گفتگو با جمعى از جوانان ديواره نگار تهرانى گزارشى فراهم كرده كه در اين صفحه مى بينيد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب