با توجه به این پیشینۀ طولانی موسیقی و گوناگونی اقوام و اقلیم مختلف در این سرزمین که بر تنوع سلیقه و آواها و سازها نیز افزوده‌است، گویا انتظار می‌رفت که موزه‌ای از این دست باید مدت‌ها پیش تأسیس می‌شد. موزۀ موسیقی ایران با هدف جمع‌آوری و به نمایش گذاردن و شناساندن سازهای مختلف موسیقی ایرانی و معرفی هر چه بهتر موسیقی ایران‌زمین یک و نیم سال پیش با حضور علی مرادخانی (مدیر موزۀ موسیقی)، محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، مجید درخشانی، بیژن بیژنی، فرهاد فخرالدینی، داریوش طلایی، هوشنگ کامکار، کیوان ساکت، شاهین فرهت، هنگامه اخوان، همایون خرم و تنی چند از هنرمندان دیگر کشور و با مساعدت شرکت توسعۀ فضاهای فرهنگی شهرداری تهران رسماً افتتاح شد. ساختمان موزه در زمینی به مساحت ۳۶۵۰ متر مربع و در سه طبقه ساخته شده‌است.

 

موزۀ موسیقی شامل بخش‌هایی است از جمله گنجینۀ آثار و آرشیو آواها و نواهای ایرانی، کتابخانه‌ای مشتمل بر کتاب‌های ادبی و موسیقی، کارگاه ساختِ ساز و همچنین گالری‌هایی برای نمایش انواع سازها از جمله سازهای بادی، زهی، و کوبه‌ای است. معماری فضاهای نمایشگاهی موزه غالباً الهام‌گرفته از شکل و اسکلت هر گروه از سازها است. به طور مثال گالری سازهای بادی مثل نی، فضایی است تونلی درست مثل اینکه نی‌ای در مقیاس بزرگ ساخته شده باشد و بازدیدکنندگان از داخل نی حرکت کرده و در ویترین‌های واقع در دیوارهای تونل می‌توانند انواع سازهای بادی را تماشا کنند. و یا گالری سازهای کوبه‌ای فضایی است استوانه‌ای‌شکل با سقفی نسبتاً کوتاه. حتا انتخاب مصالح نیز طوری است که اسکلت ساز را برای بازدیدکنندگان تداعی می‌کند. 

 

در آرشیو موزه از قدیمی‌ترین آثار ضبط ‌شده فایل‌های موسیقی مربوط به فونوگراف که حدوداً مربوط به ۱۲۰ سال پیش است، تا صفحه‌های گرامافون ۷۸ دور(صفحه سنگی) از زمان مظفرالدین شاه قاجار و به ترتیب تاریخی مجموعه‌هایی از نوار تا رسانه‌های دیگری چون لوح فشردۀ شنیداری و دیداری نگهداری می‌شود.

 

در حال حاضر بایگانی موزۀ موسیقی شامل بیش از ۶۰۰۰ صفحه گرامافون ۳۳ دور و۴۵ دور است از محدودۀ سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ میلادی. همین‌طور بالغ بر ۵۰۰۰ نوار حلقه ای حاوی ضبط‌های رادیویی از برنامه‌های موسیقی پخش‌شده در بایگانی موزه موجود است. اولین و بزرگ‌ترین مجموعه آرشیوی موزه توسط مهندس گلشن ابراهیمی که یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌داران ایرانی‌ست، به موزه اهدا شده که شامل بسیاری از ضبط‌های خصوصی نیز هست. بالغ بر ۸۰۰۰ کاست حاوی بیش از ۹۰ درصد آثار منتشرشدۀ بعد از انقلاب نیز جمع‌آوری شده‌است.

 

علاوه بر این، مجموعۀ مفصلی بالغ بر ۲۰۰۰ قطعه عکس ازهنرمندان از  دورۀ قاجار تا به امروز  گردآوری شده که اغلب این تصویرها از طریق مجموعه‌داران خصوصی چون مهندس گلشن ابراهیمی و یا آلبوم‌خانۀ کاخ گلستان و مجموعه‌های خصوصی دیگر تهیه شده‌است.

 

این موزه، پایگاهی برای اهالی موسیقی است و برنامه‌هایی همچون بزرگداشت استادان موسیقی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی سازسازی، مجهز کردن استودیوی صدا، ضبط قطعات جدید، کارگاه آموزشی نوازندگی با حضور استادان مختلف، ساخت مستندهایی در بارۀ موسیقی و زندگی استادان از دیگر فعالیت‌های موزه است.

 

از آن‌جایی که موسیقی کشور ما در زمان‌هایی منحصر به دربار و طبقۀ خاصی از جامعه، تأسیس موزۀ موسیقی به نوعی باعث شده تا نغمه‌ها و آواهایی که جزو فرهنگ شفاهی ما هستند و مجالی برای عرضۀ رسمی نداشته‌اند هم جمع‌آوری، حفظ و معرفی شوند. از طرفی یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های موسیقی سنتی ما انتقال سینه به سینۀ آن است که در صورت عدم توجه، پژوهش، گردآوری، ضبط و نگهداری آنها در یک مکان امن به فراموشی سپرده می‌شوند.

 

در گزارش مصور این صفحه به بخش‌های مختلف موزۀ موسیقی ایران سر می‌زنیم و توضیحات علی مرادخانی، مدیر موزه را می‌شنویم.