بعضی از جمعه‌های تهران روی آسفالت خیابان باغ شاطر طلا پخش می‌کنند. بلوک‌های کاغذی دو سانت در دو سانتی که در گذشته یک قران قیمت داشتند و برای ارسال نامه‌ها روی پاکت‌ها چسب می‌خوردند، الان بلوک‌های چهارگوش باارزشی هستند به نام عتیقه با قیمت تقریبی هشت‌ میلیون تومان؛ تمبرهایی که ارزش طلا پیدا کرده‌اند. ولی این بلوک‌های کوچک چند میلیونی همیشه هم در جمعه‌بازار رد و بدل نمی‌شوند و همیشه هم جمعه‌بازار تمبر تهران شعبده نمی‌کند. برخی فقط اسقاطی جمع می‌کنند.

جمعه‌های تهران حوالی میدان توپخانه پشت ساختمان قدیمی ادارۀ پست عده‌ای برزنت روی زمین پهن کرده و آلبوم‌های تمبر خود را روی برزنت‌ها باز می‌کنند تا جمعیتی که زیاد هم نیستند، مشتری بخشی از کلکسیون آنها شوند. این محل، جمعه‌بازار تمبر تهران است، با لوازم جانبی‌اش؛ سکه‌های نه‌چندان قدیمی، اسکناس‌های دوران پهلوی اول و دوم، حتا جمهوری اسلامی، پاکت‌های نامه و تمبرهایی که به هر دوره‌ای تعلق دارند. در میان این اجناس حتا کپی رنگی اسکناس‌های قدیمی هم پیدا می‌شود، با ابعاد غیرواقعی. اما همانا تمبرها هستند که با فراوانی و رنگارنگی جلب توجه می‌کنند.

تمبر همان کاغذ کوچک و بهادار است با نشانی رسمی که به عنوان سند دریافت وجه مخارج ارسال نامه یا محمولات پستی و پرداخت مالیات آن بر روی پاکت نامه می‌چسبانیم. با این که تمبر واژه‌ای است فرانسوی، خاستگاه آن انگلیس است. این برگۀ ریز باارزش چسبدار، نخستین بار به نام "پِنی ‌سیاه" با تصویر ملکه ویکتوریا ماه مه سال ۱۸۴۰ در انگلستان منتشر شد.

تمبرها انواع مختلف دارند، به مانند تمبرهای دولتی که توسط سازمان‌های دولتی روی مرسولات پستی دولتی الصاق می‌شود. این نوع تمبرها را جزو تمبرهای جاری محسوب می‌کنند. تمبر جاری یا پستی تمبرهایی هستند  با موضوعاتی خاص، در تیراژی نامحدود برای مصرف عمومی پست منتشر می‌شود. تمبر جاری یا "سری‌های پستی" ممکن است بارها تجدید چاپ شود و قیمت روی آن با تعرفه‌های جاری پست تعیین می‌شود.

نوع دیگر تمبرها تمبر یادگاری است که بهانۀ چاپ آن مناسبت خاصی است و بر خلاف تمبرهای جاری شمارگان محدودی دارد.

برای کمک به سازمان‌های خیریه و آسیب‌دیدگان نیز تمبرهای ویژه‌ای منتشر می‌شود، با نام "تمبرهای خیریه". "تمبر امانات" برای ارسال محموله‌های پستی از شهری به شهر دیگر روی بسته‌ها و یا قبض‌های رسید پستی زده می‌شود.

در کشورهایی نظیر ایالت متحدۀ آمریکا و برخی کشورهای اروپایی این امکان از طریق پست در اختیار مردم قرار داده شده تا بتوانند از تمبرهای قدیمی به طور اختصاصی استفاده کنند. بدین مفهوم که شما می‌توانید عکس دلخواه خودتان را در کنار تمبر مورد پسندتان که از آلبوم شرکت پست انتخاب شده، قرار دهید و به عنوان تمبر شخصی بر روی نامه‌های ارسالی خود به دوستان و آشنایان‌تان استفاده ‌کنید.

از ورود تمبر پستی به ایران بیش از صد و چهل سال می‌گذرد. نخستین بار در سال ۱۲۴۷ خورشیدی (۱۸۶۸ میلادی) بود که در چاپارخانه یا ادارۀ پست ایران تمبر را برای ارسال نامه‌ها و بسته‌ها به کار بردند.

دایره‌المعارف فارسی مصاحب در توضیح پیشینۀ تمبر ایرانی می‌نویسد:

"در سال ۱۲۸۲ هجری قمری (مطابق ۱۲۴۴ هجری شمسی و ۱۸۶۵ میلادی) هیئتی از تهران رهسپار پاریس شد تا برای مطالعه و سفارش تمبر با وزارت پست و تلگراف فرانسه وارد مذاکره شود. در این شهر ریستر (Rister) نامی که از ورود هیئت نمایندگان ایران و منظور آنان اطلاع حاصل کرده بود، نمونه‌های تمبری تهیه و به هیئت نمایندگان ایران تسلیم کرد. این تمبرها که جزو تمبرهای نمونه به شمار می‌رود، مورد مصرف پستی قرار نگرفت. شکل تمبر عبارت از شیری است خوابیده که خورشید از پشت ان می‌تابد... این "سری نمونه" ظاهراً شامل ۱۲ عدد تمبر بود که به رنگ‌های مختلف، روی کاغذ سفید یا الوان، بدون دندانه چاپ شده بود، و در همان ایام در پاریس به معرض نمایش گذاشته شد. پس از شش ماه که ریستر جوابی از هیئت نمایندگی ایران نشنید، مستقیماً با تهران وارد مذاکره شد و مجدداً نمونه‌ای از تمبرها را به تهران ارسال داشت، ولی به وی اطلاع داده شد که دولت نمونۀ دیگری انتخاب کرده‌است. این نمونه را که شخصی به نام "بار" تهیه کرده بود، دولت ایران برای چاپ قطعی تمبرهای ایران انتخاب کرد. نمونه‌هایی که بار به هیئت نمایندگی ایران در پاریس تسلیم کرده بود، شامل چهار نوع (۱ شاهی، ۲ شاهی، ۴ شاهی و ۸ شاهی) بود. در این نمونه‌ها شیر و خورشید در وسط تمبر قرار دارد و در چهار گوشۀ آن بهای تمبر با عدد نوشته شده‌است. این سری نیز جزو تمبرهای نمونه محسوب است." 

نخستین تمبرهای ایرانی از روی همین الگو‌ها چاپ شد. از این تمبرها، که بنا به دلیل نامعلومی به "سِری باقری" معروف بود، تا سال ۱۲۹۶ استفاده شد. یک نام دیگر تمبرهای اولیۀ ایران "تمبرهای شیر و خورشیدی" است که نفیس‌تر از تمبرهای دوره‌های بعدی محسوب می‌شود.

رفته رفته جمع‌آوری تمبر به یک سرگرمی‌ آموزنده تبدیل شد و اکنون در زمینۀ مطالعۀ تمبرهای ایرانی چند انجمن دوستداران تمبر کار می‌کنند، به مانند انجمن دوستداران تمبر اصیل و انجمن مطالعاتی دوستداران تمبر ایران. مجموعه‌داران تمبر در ایران نشریات ویژه‌ای هم دارند، از قبیل جام تمبر، تمبر و پیام تمبر.

برخی از عکس های تمبرهای قدیمی این گزارش چند رسانه‌ای متعلق به تارنمای موزۀ ارتباطات است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب