عیدی و هدیۀ بهاری از سنت‌های دیرین نوروزی است که از هزاران سال پیش بین عامۀ مردم و در دربارهای ایرانی رواج داشته‌است. هنرمندان و ادیبان این سرزمین هم به سهم خود آثارشان را چون هدیه‌ای نوروزی گاه به حاکمان و گاه به مردم یا به معشوق خود هدیه می‌کردند. از همین جاست که سنت بهاریه در شعر فارسی و قطعه‌ها و گوشه‌هایی با نام نوروز و بهار در موسیقی ایرانی شکل گرفته‌است.

در نوروز سال ۱۳۳۵ بخش موسیقی رادیو ایران به ابتکار "داود پیرنیا" بر پایۀ این رسم دیرین ایرانی، عیدانه‌ای به شنوندگان خود داد و برنامه‌ای ده دقیقه‌ای با نام "گلها" آغاز شد. این برنامه با نخستین شمارۀ بهاری خود به محبوبیت و موفقیت زیادی دست یافت و شاید بتوان آن را یکی از پربارترین و موفق‌ترین برنامه‌های رادیویی نامید که توجه طبقات مختلف مردم را به خود جلب کرد.

برنامۀ موسیقی گلهای رادیو ایران با شماره‌های بعدی ۴۵ دقیقه‌ای خود چنان پرطرفدار شد که در سال‌های بعد با نام‌های مختلف ادامه یافت. هر کدام از این برنامه‌ها بر موضوعی خاص تکیه داشت؛ یکی بر موسیقی، دیگری بر شعر، یکی بر شرح حال ادیبان، دیگری بر ترانه.

از سال ۱۳۳۵ تا  پایان دوران پهلوی نزدیک به هزار و پانصد شماره از برنامه‌های مختلف گلها با نام‌های گلهای جاویدان، گلهای رنگارنگ، گلهای تازه، یک شاخه گل، برگ سبز و گلهای صحرایی  پخش شد. ویژگی  اصلی برنامۀ گلها که آن را از دیگر برنامه‌های موسیقی، چه در داخل و چه در خارج از ایران متمایز می‌کند، آن است که این برنامه نوآور و پیام‌آور یک نوع همزیستی دلپذیر بین شعر و موسیقی ایرانی در آن زمان بود. این ترکیب ماهرانۀ شعر و موسیقی همراه با دکلمه‌های به‌یادماندنی شعر، معرفی شاعران و موسیقیدانان و به‌کارگیری عباراتی چون "پیوسته دلت شاد و لبت خندان باد" و "این هم برگ سبزی بود، تحفۀ درویش"، در طی  ۲۳ سال گوش‌نواز شنوندگان رادیو شد و جلب اقشار تحصیل نکردۀ جامعه را که در آن زمان بخش بزرگی از مردم ایران را تشکیل می‌دادند، به همراه داشت. با توقف تولید و بازپخش این رشته‌برنامه‌ها نه تنها از محبوبیت برنامۀ گلها کاسته نشد، بلکه جای خود را بین نسل جدید ایرانی هم باز کرد.

در آستانۀ بهار امسال، بیش از نیم قرن پس از آن نوروزی که برنامۀ گلها در آن زاده شد، دوستداران موسیقی و ادبیات ایرانی عیدی جدیدی دریافت کردند که ریشه در هدیۀ پنجاه و چهار سال پیش داود پیرنیا دارد و این بار به دست جین لویسون که در سال‌های اخیر با کوشش‌های پی‌گیرانه‌اش در پژوهش و جمع‌آوری برنامۀ گلها به حفظ و اشاعۀ آن نیز پرداخته‌است.

خانم لویسون، پژوهشگر موسیقی در مؤسسۀ مطالعات خاوری و آفریقایی دانشگاه لندن، با همکاری بنیاد فرهنگ ایران در لندن و با بهره‌مندی از کمک‌های همسرش لئونارد لویسون و همکارش آیدین عزیززاده  دست به تولید یک لوح فشرده به نام "گلچین نوروزی از برنامه‌های رادیویی گلها" زده‌است. خانم لویسون این لوح فشرده را تنها به خوانندگان زن اختصاص داده‌است:

"چون درایران انتشار سی دی با صدای خانم‌ها ممکن نیست، تصمیم گرفتم که این هدیۀ نوروزی را با صدای زنان انتخاب و منتشر کنم. از طرفی، وقتی که اولین سی دی را که توسط دانشگاه لندن منتشر شد، در هنگام سفرم به ایران به دوستانم نشان دادم، بعضی‌ها از من خواستند که از صدای زنان هم استفاده کنم و به نظرم بهترین زمان برای این کار عید نوروز بود".

به گفتۀ خانم لویسون ویژگی‌های ادبیات فارسی، پند و اندرزهای عارفانه در فرهنگ ایرانی که در برنامه‌های گلها بسیار مورد توجه قرار گرفته بود، در این مجموعه نیز گنجانده شده‌است.

دو برنامۀ "یک شاخه گل" با صدای سیما بینا و مرضیه، یک برنامۀ "گلهای رنگارنگ" با صدای الهه و یک برنامۀ "گلهای تازه" با صدای هنگامه اخوان، آذین‌بخش این گزیدۀ نوروزی‌اند که می‌تواند برای دوستداران موسیقی ایرانی بسیار خاطره‌انگیز باشد. جین لویسون می‌گوید، به آن دلیل که هنگامه اخوان یکی از ترانه‌های قمر را بازخوانی کرده، صدای قمر هم بر این مجموعه سایه افکنده‌است.

دفترچۀ همراه این لوح فشرده توضیحات مفصلی در مورد شعر و موسیقی به‌‌کاررفته، شاعران، نوازندگان، گویندگان، خوانندگان و دبیران برنامه‌های این مجموعه به زبان‌های فارسی و انگلیسی در اختیار کاربر می‌گذارد. به‌خصوص استفاده‌کنندگان غیرفارسی‌زبان می‌توانند با مطالعۀ این دفتر اطلاعات زیادی در مورد این مجموعه و بزرگان موسیقی ایران‌زمین کسب کنند. اگرچه "گلچین گلها" تنها "یک شاخه گل" از گلزار برنامۀ رادیوی گلهاست، در شناساندن موسیقی ایرانی به جهانیان سهم شایانی دارد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب