بر پائی نمایشگاهی از ۳۸۰ اثر تایپو گرافی (حروف نگاری) پوستر ایران، با آثاری از نردیک به ۷۰ نفر از استادان و نو آمدگان این عرصه، از ۲۶ مرداد تا ۳۱ شهریور امسال، با عنوان "اسماء الحسنی" در موزۀ  هنرهای معاصر تهران، فرصت مغتنمی است تا ضمن گردش در تالار های "خوش شیب" این موزه و تماشای آثار به نمایش در آمده با تلاش های تازه ای که در عرصۀ پوستر سازی نوین ما در جریان است آشنا شد.

تایپوگرافی، یا "حروف نگاری" ، به معنای پدید آوردن ترکیبی  چشم نواز از حروف و کلمات، با هدف جلب توجه مخاطب به مفهومی معین، در قالب یک آفرینش هنرمندانه،  از خطاطی و خوشنویسی (کالیگرافی) مشتق شده و در گذشته از هنر های کتاب آرائی بوده است و بنا بر اخبار و اطلاعات تاریخی مصریان و بابلیان و چینیان پیشروان آن بوده اند.

با آن که نمونه های طغرائی، مانند "بسم اله الرحمن الرحیم"، "مرغ بسم الله"، "محمد"، "لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار" و اسماء پنج تن و غیره در سنت تایپوگرافی ما سابقۀ دیرین دارد و نمونه های بسیار متعالی و فاخر آن در گنجینۀ تاریخ خوشنویسی و حروف نگاری ایرانی و اسلامی به فراوانی موجود است ، اما استفاده از این هنر در پوستر سازی مدرن در کشور ما بسیار جوان است.

پیدایش اين هنر در دوران معاصر به سختی به پنجاه–شصت سال می رسد و بر تارک آن نام هائی همچون  هوشنگ کاظمی، محمود جوادی پور، صادق بریرانی، مرتضی ممیز، قباد شیوا، کامران کاتوزیان و فرشید مثقالی به عنوان پایه گذاران اصلی آن در ایران مى درخشد.

تایپوگرافی را به پنجره ای تشبیه کرده اند که به سوی چشم اندازی گشوده شده باشد. منظره ای که از این پنجره دیده می شود مضمون و محتوای پیامی است که مورد نظر صاحب پیام بوده است. این پنجره نوعی واسطه و وسیلۀ ارتباطی است که بین بیننده یا خواننده و پیام قرار می گیرد.

طبعاً وظیفۀ تایپوگراف آن است که پنجرۀ  روشن تر و شفاف تری بسازد. پنجره هائی که آن چشم انداز را در مقابل دید بیننده کدر و مه آلود نکنند و بر عکس نور مضمون و محتوای پیام را به خوبی از خود عبور دهند.

بر اين قياس بايد گفت تایپوگرافی خوب و موفق به هیچ وجه به معنای طراحی و صفحه آرائی زیبا و هنرمندانه نیست. چرا که طراحی و صفحه آرائی زیبا و هنرمندانه توجه بیننده را به جای منظره ای که از پنجره دیده می شود به سوی خود پنجره جلب می کند و او را از توجه به بیرون پنجره باز می دارد.

پوستر های به نمایش در آمده در این نمایشکاه نیز با توجه به مضمون "اسماء الحسنی"، که برای آن انتخاب شده  طبعاً در پی بر آوردن همین هدف پدید آمده و بسیاری از آن ها الحق از عهدۀ این مهم به خوبی بر آمده اند.

در این نمایشگاه از پوستر های بسیار ساده، که از دو کلمۀ "بنام خدا" ( از سمیه پالیزبان )، تشکیل شده و بر متن تختۀ سبز کلاس یک دبستان نقش شده تا پوستر های بسبار پیچیده و هنرمندانه، که با استفاده از خطوط نسخ، نستعلیق، ثلث، شکسته و بنائی پدید آمده اند، به چشم می خورد.

گاه با تکرار در تکرار تنها یک حرف یا یک واژه (نظیر اثری از محمد رضا اسلام پرست، که با تکرار واژۀ "الله" بر متن پوستر، ترکیبی هنرمندانه و چشم نواز خلق کرده است) تلاش شده است تا دنیائی از نظم و ترتیب و تقارن و توازن در برابر چشمان بازدید کننده فراهم گردد.

در مجموعۀ به نمایش در آمده در این نمایشگاه بازدید کننده با اعجاب و تحسین خود را در برابر  دنیائی از نقوش وخطوط ثقیل و خفیف، تند و ملایم، درشت و ریز، آشکارا و در هم، کشیده ومدور، متفرق و جمع، نزدیک و دور، می یابد و از ظرفیت و قابلیت خط فارسی  دچار حیرت و شگفتی می گردد و بی اختیار به یاد آن بيت ها مى افتد که:
بنازم شیوۀ تردستی ات را
که خط بر چشمۀ کوثر نوشتی
کسی ننوشت بالاتر ز یاقوت
تو از یاقوت بالاتر نوشتی  

منظور از یاقوت، یاقوت مستعصمی، معروف ترین خوشنویس دورۀ عباسی است که او را پایه گذار خطوط ششگانۀ و نخستین تایپوگراف اسلامی می دانند.

با نگاهی دقیق تر به مجموعۀ آثار ارائه شده در این نمایشگاه می توان گفت که هر چند شمار پوستر هائی که دارای ایده های هوشمندانه و ظریف هستند در میان آن ها کم نیست، مانند پوستر های "رب" از رسول پروری مقدم، " الظاهر، الباطن " از محمد رضا علیمرادی، "ستار العیوب" از سید احمد مهدوی، "حق" از امین پرژاد، "قل هو الله" اثر دیگری از محمد رضا اسلام پرست، "اول و آخر" از محسن خضری و بسیاری دیگر ، اما به نظر می رسد در  بيشتر آن ها فكرهاى بسیار درخشان کاملاً به بار ننشسته و نارس متولد شده اند.

نکتۀ آخر در مورد این نمایشگاه این که به رغم روانی و راحتی گردش در گالری های تو در توی موزۀ هنر های معاصر و وجود نیمکت های راحت در هر یک از آن ها برای استراحت، انبوهی شمار آثار به نمایش در آمده باعث می شود که بازدید کننده نتواند در یک یا دو دیدار چند ساعته همۀ آثار ارائه شده را با  دقت از نظر بگذراند و با صاحب اثر ارتباط لازم را بر قرار کند.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب