کشوری که اکنون در آتش بی‌امان جنگ می‌سوزد، خانۀ شماری از میراث فرهنگی نسل بشر است که قدمت برخی از آنها به سدۀ سیزدهم پیش از میلاد برمی‌گردد و به ثبت بنیاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) رسیده‌است. شهر باستانی غدامِس لیبی، مشهور به "گوهر صحرا"، واقع در ۵۵۰ کیلومتری جنوب غرب طرابلس، یکی از نمونه‌های برجستۀ شهرنشینی سنتی در منطقه است. غدامس به مانند بسیاری دیگر از اماکن تاریخی لیبی، بازمانده از دوران روم باستان است. در سدۀ یکم پیش از میلاد بود که پادگان دائمی ارتش روم در این محل چادر زد و شهر "سیداموس" را بنا نهاد.

محل باستان‌شناختی شحات (Cyrene) هم که جزء میراث فرهنگی یونسکوست، در سال ۷۴ پیش از میلاد به عنوان یک ایالت امپراتوری روم باستان پایه‌ریزی شد و همواره در روابط بازرگانی و اداری حوزۀ مدیترانه نقش ممتازی داشته‌است. در همان سدۀ یکم پیش از میلاد، "مارک آنتونی"، از سرلشکران ارتش روم، شحات را به "کلئوپاترا"، واپسین فرعون یونانی‌تبار مصر، به ارمغان داد. شحات، زادگاه اِراتـُستن، فیلسوف و ریاضی‌دان یونانی و  آریستیـپوس، از شاگردان سقراط و بنیان‌گذار "مکتب شحات" است.

غارهای کوهستان آکاکوس، معروف به "تــَدرارت آکاکوس" در غرب لیبی، حاوی هزاران دیوارنگاره به اشکال و شیوه‌های گوناگون است که دو هزار تا چهرده‌ هزار سال قدمت دارند و تحول انواع جانوارن و گیاهان و زندگی مردم منطقه در دوره‌های مختلف را ثبت تاریخ کرده‌اند.

اما در میان این آثار شاید منطقۀ ساحلی "لـَبده" (Leptis Magna) شناخته‌شده‌تر از همه باشد که از معروف‌ترین شهرهای امپراتوری روم بود. ویرانه‌های تقریباً دست‌نخوردۀ لبده اکنون در شهر خـُمس، در ۱۳۰ کیلومتری شرق طرابلس، از مهم‌ترین دیدنی‌های لیبی به شمار می‌آید. شهر را در حوالی سال ۱۱۰۰ پیش از میلاد ظاهراً فنیقی‌ها پایه‌ریزی کرده بودند. اما لبده زمانی به شهرت رسید که به جمهوری روم ملحق شد (۱۴۶ پیش از میلاد). در دورۀ حکومت امپراتور "تیـبـِـریوس"، لبده یکی از شهرهای عمدۀ ایالت آفریقای روم بود و از مهم‌ترین بندرهای بازرگانی امپراتوری. 

شهر "صَبراته" در شمال غرب لیبی، در کرانۀ دریای مدیترانه، یکی دیگر از شهرهای باستانی این کشور است که محل باستان‌شناختی آن سال ۱۹۸۲ شامل فهرست میراث جهانی یونسکو شد. صبراته هم از بندرهای مهم فنیقی‌ها بود و بخشی از شاهی‌گری نومیدیا که تا دیر نپائید. این شهر در سده‌های دوم و سوم میلادی به دست رومی‌ها بازسازی شد. در همین دوره بود که برخی از یادگارهای تاریخی خیره‌کنندۀ این شهر، از جمله آمفی‌تئاتر باشکوه آن با سه ردیف ستون بلند، ساخته شد.

ویرانه‌های رومی لیبی تا دهۀ ۱۹۲۰ که باستان‌شناسان ایتالیایی به کندوکاو اقصی نقاط آن کشور پرداختند، زیر خاک مانده بود و به همین جهت، این آثار از سالم‌ترین یادگارهای دوران امپراتوری روم در جهان به شمار می‌آید.

در کنار این پنج اثر که در دهۀ ۱۹۸۰ وارد فهرست میراث جهانی شد‌، صدها اثر دیگر هم پشت پردۀ دود جنگ پنهان مانده‌است. با آغاز درگیری‌ها در لیبی و حملۀ هوایی نیروهای ائتلاف بین‌المللی در ماه مارس گذشته بنیاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل از هر دو طرف درگیر خواست که با رعایت پیمان سال ۱۹۵۴ لاهه، مواظب گنجینه‌های فرهنگی لیبی باشند؛ با این که لیبی این پیمان ویژۀ حفاظت از اماکن فرهنگی در دورۀ جنگ را امضا نکرده‌است. اما سرپیچی از اجرای مقررات آن پیمان بین‌المللی می‌تواند آثاری از تاریخ نسل بشر را ویران کند که برای هزاران سال بیانگر برهه‌ای مهم از سرنوشت‌شان بوده‌است.

در پی جنگ عراق و ناآرامی‌های مصر موزه‌های بغداد و قاهره دستخوش غارت و چپاول شدند و آثار به ‌یغما رفته احتمالاً مجموعۀ عتیقه‌جات یک سرمایه‌دار را آرایش خواهند داد یا در بهترین حالت در موزه‌های دیگر جهان ظاهر خواهند شد. اکنون این نگرانی متوجه لیبی شده‌است که افزون بر اماکن تاریخی، موزۀ باستان‌شناسی‌اش در طرابلس حاوی آثار بی‌همتای بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخ این کشور است که نمونه‌هایی از آنها را در نمایش تصویری این صفحه می‌بینید.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب