آخرین مطالب
اعتراف گناهکار زیست محیطی
۳۰ می ۲۰۰۸ - ۱۰ خرداد ۱۳۸۷
چیزی که "فرد پیرس" را به نوشتن کتاب " اعترافات یک گناهکار زیست محیطی" واداشته، اندیشه بر سر منبع و منشاء اشیای مورد نیاز روزمره اش بوده است: از رایانه و کاغذ چاپگر گرفته تا تلفن همراه و حتا شلوار تنش و میگوی شامش و قهوه ای که بعد از شام می نوشید. برای کشف دنیای مستور پشت این فرآورده های آماده پیرس با احساس عذاب وجدان، ۱۸۰ هزار کیلومتر راه را با هواپیما طی می کند و از جنگل های آفریقا و صحراهای آسیای میانه و کارگاه های بنگلادش و کارخانه های رایانه سازی چین سر در می آورد. گذارش به عشرتخانه های مانیل و خرابه زارهای ریو دو ژانیرو نیز می افتد و به تعبیر خودش، "روده های زمین را در می نوردد." یکی دیگر از انگیزه های نوشتن کتاب، سخن یک پژوهشگر بود. به گفته او، اگر قرار بود مردمان امپراتوری روم باستان از رفاه یک خانواده میانه حال در اروپا یا آمریکای شمالی برخوردار باشند، به شش هزار برده نیاز داشتند، اعم از آشپز و نوکر و خنیاگر و پاسبان انبار و هیزم شکن و غیره. سفرهای طولانی فرد پیرس برایش ثابت می کند که شمار نوکرانی که اسباب معیشت یک خانواده میانه حال در کشوری پیشرفته را فراهم می کنند، شاید کمتر از شش هزار تن نباشد، با این تفاوت که اکنون آنها در اتاق های کوچک زیر شیروانی خانه های بزرگ زندگی نمی کنند، بلکه در پهنای جهان پخش شده اند و خوراک و پوشاک و دستگاههای فنی جهان پیشرفته را تولید می کنند. پس از تاملی اندک فرد پیرس در یخچالش را باز می کند و متوجه می شود که مغز گردویش از برزیل، نارگیل خشک از فیلیپین، روغن گل میخک از زنگبار و روغن سنبل هندی از چین رسیده است. دستگاه رایانه و چاپگر و تلفنش تایوانی است که با استفاده از نیروی کاری ارزان چینی ساخته شده اند؛ کاغذ چاپگر از اسلوواکی است. پیرهن هایش دوخت جزیره موریس و مراکش و کامبوج و آمریکاست. تشکش مصری، چارپایه اش غنایی، و تندیس چوبی اش از نیجریه است. فرد پیرس در جستجوی منبع میگو که غذای محبوب شام های شنبه اش بود، به کرانه های خلیج بنگال در بنگلادش می رود. محل میگو پروری، محیط زیست منطقه را کاملا مختل کرده بود و نویسنده، این ویرانگری را معلول اشتهای بی حد و حصر ما می داند. مزارع کوچک قدیمی و مرداب های منطقه همه زیر پرورشگاه وسیع میگو رفته بودند. در نتیجه، به تعبیر پیرس، میگوهای پلنگی جایگزین پلنگ های واقعی شده اند. بنا به مشاهدات فرد پیرس، سامانه (سیستم) میگو پروری بسیار فاسد است. پرورشگاه میگوها به آبیاری خوب نیاز دارد و آنانی که مجاری آب را تحت کنترل دارند، در ازاء آب از میگو پروران رشوه می خواهند، وگرنه جریان آب قطع خواهد شد. در منطقه گروهها و محافل دزدان میگو، مافیای میگو، الیگارشی میگو و بردگان میگو وجود دارند. فرد پیرس با مشاهده این اوضاع احساس گناه می کند که اشتهای او هم در رشد این فساد سهمی – هرچند اندک - داشته است. جستجوی منبع شلوارهایش فرد پیرس را به محلی در بنگلادش می برد که کارگاهی زنانه است. هر کدام از زنها ماهانه زیر ۳۰ دلار درآمد دارند. دهها زن در کلبه های فرسوده در داکا، پایتخت بنگلادش، کنار هم کار می کنند و شرایط کارشان بنا به هر معیاری سهمگین است. پنبه فرآورده های این کارگاهها از مزارع ازبکستان می آید. فرد پیرس در آنجا هم با شرایط طاقت فرسای کار، ویرانی محیط زیست، فساد و هرج و مرج روبرو می شود. فساد و بی سروسامانی در تولیدی های تلفن همراه در چین بیشتر بیداد می کند. و اگر می پندارید که روغن نخل می تواند سوخت زیست محیطی جایگزینی باشد، پس از خواندن کتاب فرد پیرس نظرتان ممکن است تغییر کند. برای تولید مقدار اندکی از این نوع روغن چندین درخت نخل بریده می شود و جنگل ها را به نابودی می کشاند. آن حس عذاب وجدان که از آغاز تا پایان کتاب دنباله گیر فرد پیرس است، اندک اندک به یک خواننده غربی هم منتقل می شود و می بینیم که چه گونه آز و طمع ما باعث شده که ویرانی تدریجی محیط زیست جهان را نادیده بگیریم. فرد پیرس اعتراف می کند که برای تهیه کتابش ۱۸۰ هزار کیلومتر راه پیموده و بدین گونه، فضای کره زمین را با ۲۲ تن اکسید دو کربن آلوده است. و از خود می پرسد: "آیا کتاب ارزش این آسیب رسانی را داشت؟" و خود می گوید: "پاسخ به این پرسش را به خوانندگان این کتاب حواله می کنم که برآمده از گناه زیست محیطی من است. اما چیزی که بارها من را شگفت زده کرد، این بود که شاید به استثنای تردد هوایی، دیگر انواع تردد را بتوان با استفاده از نیروی باد و خورشید و هیدروژن و نیروی برق انجام داد، تا مشکلات زیست محیطی ما حل شود." ولی استفاده از این منابع نیرو همچنان بسیار نادر است. "اعترافات یک گناهکار زیست محیطی" در کنار مسایل زیست محیطی، موضوعاتی اجتماعی به مانند فساد و بهره کشی و بزهکاری در جریان تولید انواع و اقسام کالاهای مورد نیاز ما را مطرح می کند. خواننده، پس از خواندن این کتاب، قبل از گذاشتن لقمه ای از غذا به دهان دچار پرسش آزارنده ای می شود: "این لقمه تا به بشقاب من چه راهی را طی کرده است؟" Fred Pearce, Confessions of an Eco Sinner: Travels to Find Where My Stuff Comes From, 400pp,
اعترافات یک گناهکار زیست محیطی
داریوش رجبیان
به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید