"تقریبأ چهل و پنج سال پیش بود؛ درست وقتی که اولین آپارتمان‌ها در کابل بین مردم و کارمندان دولت توزیع می‌شد. بیشتر مردم انگیزه‌ای برای سکونت در چنین ساختمان‌هایی را نداشتند و دلیل این بی‌میلی هراس از دروازه‌های مشترک، دهلیزهای مشترک، بیگانگی ساکنان احتمالی آن از یکدیگر و زمزمه‌های طعنه‌آلودی بود که گویا تشناب یا دست‌شویی‌های این ساختمان‌ها رو به قبله ساخته می‌شود."

اینها بخشی از خاطرات مهندس زَلمَی است که بعدها منشی شهر و مسئول نظارت بر پرو‍ژه‌های ساختمان‌سازی مکروریان‌های کابل شد.  میکرو رایون به روسی یعنی ناحیه کوچک که به مجتمع های آپارتمانی گفته می شود که در افغانستان به مکرو ریان تغییر تلفظ داده است.

مکروریان‌ها اولین آپارتمان‌هایی بودند که به سرعت چهرۀ کابل قدیم و سنتی با خانه‌های قلعه‌مانند را به شهری مدرن تغییر می‌دادند و همین آپارتمان‌ها با ساختمان‌های دیگری که بعدها به آن افزوده شد، تنها میراث به‌جامانده از حضور اتحاد شوروی در افغانستان است که تا هنوز در زمرۀ مستحکم‌ترین و مقاوم‌ترین ساختمان‌های پایتخت هستند.

کار ساختمان‌سازی در کابل با الگوهای روسی، توسط فابریکه (کارخانه) خانه‌سازی که تنها شرکت ساختمانی دولتی بود، با همیاری روس‌ها شروع شد. این شرکت با پنج هزار کارمند، برای توسعۀ خانه‌سازی در کابل، شبانه‌روز فعالیت می‌کرد.

غلام‌سخی نورزاد، شهردار وقت کابل، می‌گوید:" در ساختمان‌هایی که شوروی‌ها بنا می‌کردند، دو خصوصیت بیشتر به چشم می‌خورد: زیبایی کم، استحکام زیاد."

به گفتۀ او، مطالعات دقیق خاک‌شناسی و زمین‌شناسی، ساختمان‌سازی روسیه را از دیگر ساخت و سازها متمایز می‌کرد؛ تا جایی که بناهای ساخت روسیه در برابر حوادث طبیعی و خصوصاً زلزله‌هایی با شدت نه درجۀ ریشتر مقاوم بودند.

مجتمع های مسکونی در بسیاری از نواحی کابل ساخته شد که در برخی از مناطق به نام مکروریان شماره داشتند و در پاره ای از نواحی جزیی از مناطق موجود مسکونی کابل شدند.

شهردار قدیم کابل می‌گوید: " قبل از کودتای هفت ثور ۱۳۵۷، هر سال ۲۰ تا ۵۰ هزار متر مربع زمین زیر ساخت قرار می‌گرفت که روس‌ها تمام هزینه‌های آن را پرداخت می‌کردند و بعد این ساختمان‌ها به طور رایگان بین مردم نیازمند توزیع می‌شد."

در پروژه های دولتی سیستم خانه‌سازی شوروی تمامی کارمندان دولت، کارگران فابریکه و برخی دیگر، صاحب مسکن می‌شدند و برخورداری از سهولت‌های دیگری مثل کار، خدمات اجتماعی و فضای سبز هم میسر می شد؛ زیرا با آغاز ساخت و ساز مجتمع‌‌های مسکونی ، مراکز درمانی، مراکز تحصیلی، کودکستان‌ها، پارک‌های تفریحی و بعضاً سینماها و در کنار آن فضاهای سبز برای مردم ایجاد می‌شد.

به جز شرکت خانه‌سازی، برخی از نهادهای دولتی مانند وزارت‌های داخله و دفاع، با پیروی از الگوهای روسی برای کارکنان خود در بخش جداگانه و به صورت اختصاصی، مجتمع‌های مسکونی احداث کردند؛ مانند "بلوک‌های سارَندوی" که برای نیروی پلیس وقت ساخته شده بود.

چیزی نگذشت که ساختمان‌سازی سنتی افغانی از ساخت و سازهای مدرن متأثر شد و حتا خانه‌سازی‌های شخصی زیر نظارت دولت قرار گرفت، تا در ساخت آنها اصول و معیارهای خانه‌سازی شوروی رعایت شود.

فعالیت شوروی‌ها در عرصۀ سازندگی چنان وسیع و چشمگیر بود که در فاصلۀ کمی بسیاری از نقاط کابل ساخته شد و در قسمت‌های دیگری زمین‌ها تقسیم‌بندی و بین مردم مستحق توزیع شد.

آقای زلمی می‌گوید: "روس‌ها با شدت دادن به فعالیت‌های عمرانی خود بعد از کودتای هفت ثور، سالانه ۱۱۰ هزار متر مربع، یعنی چیزی در حدود ۱۰۵۰ آپارتمان را می‌ساختند  و با این کار می‌خواستند به مردم افغانستان بگویند: "ما دوست شما هستیم" و در همین حال، یک فضای سالم رقابتی در عرصۀ سازندگی کشور بین قدرت‌های بزرگ جهانی به وجود آمد. مثلاً اگر شوروی‌ها جادۀ کابل- مزار(تونل سالنگ) را احداث کردند، آمریکایی‌ها جادۀ کابل- قندهار را ساختند. شوروی‌ها پروژۀ آبیاری ننگرهار را انجام دادند و آمریکایی‌ها پروژۀ وادی هلمند را. این نوع فعالیت‌ها سبب شد تا در چهرۀ افغانستان، تغییرات زیادی پدید بیاید."

اگرچه فعالیت‌ روس‌ها سیمای کابل را دگرگونه ساخت و ساخت و ساز در بسیاری از نقاط حومۀ شهر، مانند دارالامان، پل‌ چرخی و چهارراه قنبر سبب وسعت پایتخت شد، اما این فعالیت‌ها  در سال‌های آخر حضور شوروی در کشور کمرنگ شد و دیگر هیچ ساختمانی مانند گذشته با استاندارد و کیفیت لازم ساخته نشد.

با خروج نیروهای شوروی از افغانستان و سقوط دولت دکتر نجیب همۀ این فعالیت‌ها، یک باره به خاموشی گرائید. در جریان جنگ‌های داخلی تمام بخش‌های کارخانۀ ۲۵ هکتاری خانه‌سازی گلوله باران شد و بخشی از تجهیزات آن در همین گیرودارها به یغما رفت.

گزارش مصور این صفحه گوشه‌هایی از این کارخانۀ متروک را نشان می‌دهد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب