داریوش رجبیان

سازمان فراماسونی که رسمأ دویست و نود و دومین سالروز تأسیسش را دیروز، ۲۴ ژوئن جشن گرفت، برای مدت مدیدی در هاله ای از رمز و راز نهان بود. بسته بودن درهای این سازمان به روی نامحرمان، در اذهان عوام و گاه خواص پنداشتی را ایجاد کرده بود که دست های پنهان فراماسون ها از پشت پرده بسیاری از امور جهان را می گرداند.

در بسیاری از نوشته ها در باره این تشکیلات، بدگمانی موج می زند. برای نمونه، یک تارنمای ایرانی در باره دستگاه فراماسون ها این توضیح را می دهد:

"تشکیلات فراماسونری آنگونه که در انگلستان و پس از آن در فرانسه و آلمان و آمریکا در قرن هجدهم و پس از آن پدید آمد، سازمان مخوف و پیچیده و بسیار ذی ‌نفوذی است که از طریق اعمال نفوذهای نهان-روشانه، خواست‌ها و اراده و منافع لایه‌های مختلف طبقات سرمایه دار عصر جدید را پیش می ‌برد."

در این میان دائره المعارف مصاحب است که با حد اقل پیش داوری در تعریف چگونگی پیدایش این دستگاه می نویسد:

"در قرون وسطی، بنّاهای روزمزد دوره گرد اتحادیه ای داشتند که امور صنفی را در آن در میان می گذاشتند. در هر شهری که بودند، گرد هم جمع شده تبادل نظر می کردند، و شکایات خود را مطرح می ساختند، و تصمیماتی هم برای پیشرفت کار خود می گرفتند، و برای این که دچار محظوراتی نشوند، اجتماعات آنها و مطالبی که بحث می شد، مخفی و پنهانی بود. در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی سازمان این بنّاهای آزاد رونق بسیار داشت، و عضویت در آنها منحصر به بنّاها بود. در قرن ۱۸ میلادی، گروهی از کسانی که هیچ گونه وابستگی با صنف بنّا نداشتند، ولی سازمان پنهانی آنها را مطلوب یافته بودند، به دستگاه فراماسونی وارد شده رسوم و سنن آن را پذیرفتند، و ادعا کردند که دستگاه فراماسونی برای تحکیم اصول اخلاقی و معاضدت با یکدیگر تشکیل شده است."

در زمانی که این سطرها در دانشنامه استاد غلامحسین مصاحب ثبت می شد، تشکیلات فراماسون ها یک سازمان بسته و پوشیده بود. از این جاست که در دائره المعارف او می خوانیم:

"انجمن های سری و مشهور فراماسونی متشکل از افرادی است که بر اساس اخوت و معاضدت با یکدیگر متحد شده اند. کار فراماسونی پنهانی است و اعضای انجمن های فراماسونی نباید آیین و رسوم آن را بازگو کنند، ولی مانعی ندارد که اعضا عضویت خود را آشکار سازند."

حتا در خاستگاه این عقاید، بریتانیا، فراماسون ها هنوزگاه مورد سوءظن واقع می شوند. در اواخر دهه ۱۹۹۰ بود که وزارت کشور بریتانیا از کارمندان و مأموران پلیس و دستگاه قضائیه خواست که اگر عضویت سازمان فراماسون ها را دارند، آن را علنی کنند. به باور وزیر وقت کشور، عضویت مأموران پلیس و قوه قضائیه در سازمان هایی سری مانند دستگاه فرماسونی می تواند واقع بینی و بی طرفی آنها را زیر سوال ببرد. پس از آن که فراماسون ها ثابت کردند که دیگر سازمانی سری نیستند، بلکه مثل هر سازمانی دیگر، تشکیلاتی با اسرار خود هستند، ضرورت اعلام عضویت در این سازمان رفع شد.

کيش يا جايگزين کيش؟

به راستی، دیگر سازمان فراماسونی، تشکیلاتی بسته نیست. می شود در زادبوم این تشکیلات وارد هر لژ یا شعبه فراماسون ها شد و از خود آنها پرسید که چه مرامی دارند و چه گونه آن را پیگیری می کنند.

بزرگ ترین تالار جلسات فراماسون ها در مرکز لندن واقع است. جان همبل، مدیر ویژه لژهای بزرگ متحده فراماسون ها در بریتانیا در باره ماهیت این سازمان این توضیحات را به ما داد: 

"مطمئنا، دستگاه فراماسونی یک مذهب یا حتا جایگزینی برای مذهب نیست. البته، حتمأ باید پیرو مذهبی باشید که وارد صفوف فراماسون ها شوید. نخستین پرسشی که از سوی کمیته های لژ فراماسون ها از یک داوطلب عضویت می شود، اعتقاد او به خداست. چگونگی بیان آن اعتقاد کاملا مربوط به خود داوطلب است. دستگاه فراماسونی توانسته است پیروان دین های مختلف را کنار هم آورد. در میان آنها می توان مسیحی ها، مسلمان ها، یهودی ها، هندوها، سیک ها و پارسی ها یا زرتشتی ها را دید. همه آنها با هم کنار آمده اند، چون می دانند که در نشست ها تفاوت های مذهبی مطرح نخواهد شد. تفاوت ها در بیرون ِ درِ نشست می ماند. قصد ما این است که بدانیم آدمان چه نقاط اشتراکی دارند و چه گونه می توان آن اشتراکات را توسعه داد. اما داشتن ایمان مذهبی و رعایت اصول مذهبی از ضروریات است. کسی از شما نمی پرسد که دین شما چیست. پرسشی که می شود، این است که آیا به خدا یا هستی برتر باور دارید یا نه."

آقای همبل می گوید که به نظر وی، تنها چیزی که در فعالیت های فراماسون ها تا حدی مرموز باقی مانده است، طی کردن سه مرحلۀ پذیرش عضویت و برگزاری سه مراسم ویژۀ آن است که شامل شاگردی، عضویت کامل و استادی می شود. به گفته وی، پس از آغاز یاد گرفتن اصول فراماسونی و حضور در مراسم تشریفاتی سازمان، چیزهایی برایتان آشکار می شود که تا آن زمان موهوم و مبهم بوده. آقای همبل به نقل از دیگر فراماسون ها می گوید، آموزه های این سازمان به آدم، اعتماد به نفس می دهد و شخصیت شما را شکل می دهد و کمک می کند خودتان را بهتر بشناسید.

به گفته جان همبل، دو موضوعی که در نشست های فراماسون ها مطرح نمی شود، دين و سياست است. چون به اعتقاد فراماسون ها، اين دو عنصر مايه انفراق مردم است، در حالی که فراماسون ها دنبال وجوه اشتراک می گردند.

فراماسون ها در ايران

فراماسون ها در ایران هم حضور شاخصی داشته اند. باز هم دائره المعارف مصاحب که قبل از انقلاب منتشر شده، ثبت تاریخی این برهه از تاریخ را به ما می دهد:

"در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ میلادی شعب دستگاه فراماسونی در کشورهای خاور میانه – مانند ترکیه و مصر و ایران – هم تأسیس شد، ولی از ابتدای امر، لاج ها (شعبه ها) و انجمن های فراماسونی که در این کشورها برپا گردید، آلوده به سیاست شد، و وسیله ای برای پیشرفت سیاست های اروپایی گردید. در زمان ناصرالدین شاه، میرزا ملکم خان دستگاه فراماسونی را در ایران برپا کرد، و قصد او این بود که عده ای از مخالفین رژیم استبداد را به هم پیوسته و استفادۀ سیاسی از آن جمعیت بکند. مردم، این انجمن پنهانی را فراموشخانه نامیدند، زیرا کسانی که عضویت آن را قبول می کردند، متعهد بودند که هر چه می بینند و می شنوند، فراموش کنند و بازگو نکنند. دستگاه فراماسونی میرزا ملکم خان به واسطه مخالفت حکومت وقت، دوام زیادی نکرد، ولی پس از او شعبه ای از فراماسون انگلیسی و فرانسوی در ایران تشکیل شد که به قول معروف، هنوز پابرجاست و گفته می شود که بعضی از صاحبان نفوذ در آن عضویت دارند."

از آن لژ انگلیسی و فرانسوی و فراموشخانه های آن اکنون در ایران خبری نیست. یا دستکم، حضور فراماسون ها در کشور علنی نیست.

مدیر ویژه لژهای بزرگ متحده فراماسون ها در بریتانیا می گوید که در سراسر خاور میانه فراماسون ها حضور گسترده داشتند. به ویژه در پی جنگ جهانی اول، زمانی که بخش عظیمی از آن منطقه تحت قیمومت کشورهای مختلف غربی بود. فراماسون ها در ایران هم اعضای بسیاری داشتند. غالبأ اسکاتلندی ها بودند که در ایران لژهای فراماسونی و از جمله یک لژ بزرگ (Grand Lodge) تأسیس کردند. لژ بزرگ فراماسون های ایران سال ۱۹۶۱ میلادی پایه ریزی شد و در پی انقلاب اسلامی و سرنگونی شاه از بین رفت. ولی به گفته جان همبل، اعضای آن لژ، همچنان در تبعید، در ایالات متحده آمریکا با هم دیدار می کنند.

فراماسون های بریتانیا در حال حاضر با اعضای این سازمان در داخل ایران پیوندی ندارند. به گفته جان همبل، "حتا اگر فراماسون هایی در درون ایران باقی مانده باشند، تلاش می کنند نادیده بمانند. در کل منطقۀ خاور میانه صلاح نیست که داشتن ارتباط با فراماسون ها را اعتراف کنید."

جاذبۀ توريستی

از زمره اعضای بانفوذ سازمان فراماسونی می توان از جرج واشنگتن نام برد که در ترکیب طراحان اعلامیۀ استقلال آمریکا بود؛ اعلامیه ای که پایه قانون اساسی ایالات متحده واقع شد. در کل ۱۴ رئیس جمهوری آمریکا و ۲۸ عضو خاندان سلطنتی بریتانیا عضو سازمان فراماسونی بوده اند و هم اکنون هم برخی از اعضای خاندان سلطنتی بریتانیا عضویت این تشکیلات را دارند.

و اما مهم ترین شعبه فراماسون ها در بریتـانیا موسوم به تالار فراماسون ها که در مرکز لندن واقع است، دیگر مختص نشست های پوشیده اعضای این سازمان نیست. فراماسون ها گاه این ساختمان را به گروه های فیلم برداری هالیوود و شرکت های بریتانیایی اجاره می دهند. در واقع، تالار فراماسون ها به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است. گردشگران می توانند وارد آن شوند و از زبان اعضای سازمان از پیشینه و امروز فراماسون ها بشنوند و سالن های باشکوه آن را که زمانی فراموشخانه های مرموز بسته ای بود، از نزدیک ببینند.

این کاری است که ما هم به بهانۀ دویست و نود و دومین سالروز پایه ریزی سازمان فراماسونی انجام دادیم. گزارش مصور این صفحه حاصل ان دیدار از تالار فراماسون های لندن است. جان همبل در این بازدید راهنمای ما بود.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب