مردم کردتبار ترکیه به‌طور سنتی با استفاده از جشن نوروز تقاضاهای سیاسی خود را مطرح می‌کنند. اما امسال که شهر استانبول به عنوان "پایتخت فرهنگ اروپا" شناخته شده، مقامات ترکیه می‌کوشند بر ارزش فرهنگی وسیع‌تر این جشن که آنها هم از آن خود می‌دانند، تأکید کنند.

"فضلی قیلیچ"، شهردار ناحیه "کاغذخانه" (Kağıthane) شهر استانبول قبل از گشایش جشنوارۀ موسیقی دوروزه به افتخار نوروز گفت: "طی صدها سال آغاز بهار را در سراسر جهان جشن گرفته‌اند؛ در ترکیه هم. ما نخستین  ناحیه‌ای هستیم که این مراسم را به رسمیت شناختیم و امیدواریم که آن به یک جشن بین‌المللی تبدیل شود".

جشنوارۀ موسیقی نوروز که بنیاد "کوتای درین کوغای" مستقر در سن فرانسیسکو و شهرداری کاغذخانه سازمان داده‌اند، هنرمندانی را از ایران و جمهوری آذربایجان و کردستان عراق و ترکیه گردهم آورده‌است، تا فرهنگ مشترک‌شان را دریابند.

همان گونه که علی‌اکبر مرادی، نوازندۀ سرشناس کرد ایرانی و آهنگساز ترانۀ "نوروز" در مباحث گشایش جشنواره گفت: "ما در این بخش جهان یک فرهنگ واحد داریم و من فکر می‌کنم زبان، عنصر مهمی نیست." به قول مولوی، همدلی از همزبانی بهتر است.

با وجود این، برای مردم کرد استانبول و دیاربکر در جنوب ترکیه که جمعیت کرد قابل ملاحظه‌ای دارد، نوروز بیش از پیش فرصتی است برای تأکید بر تفاوت‌هایشان با دیگر قوم‌های مقیم این کشور.

تا چند سال پیش کردهای ترکیه اجازه نداشتند نوروز را در ملاء عام جشن بگیرند. آنانی که در این روز در حال روشن کردن آتش در خیابان‌های دیاربکر بازداشت می‌شدند، به زندان می‌رفتند. در سال ۲۰۰۸ دو تن از مردم محلی در جریان درگیری با پلیس کشته شدند. این نمایش‌های خیابانی بیشتر حالت اعتراضی داشت، تا جشن و شادی، و از سوی حزب جدایی‌خواه کارگران کردستان حمایت می‌شد.

"صباحت تونجل"، نمایندۀ مجلس ترکیه از  حزب صلح و دمکراسی که با حزب کارگران کردستان مرتبط است، از جملۀ برگزارکنندگان جشن‌های نوروز امسال در استانبول است. در این جشن‌ها حدود ۱۲۰هزار تن شرکت کردند. خانم "تونجل" می‌گوید، هرچند نوروز را مردمان سراسر خاور میانه جشن می‌گیرند، آن برای مردم کرد اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی با یادی از اسطورۀ کاوه و ضحاک به عنون نماد پیروزی دادوری بر ستم، می‌گوید که این افسانه با واقعیت‌های امروز همخوانی دارد: "برای کردها این جشن، عید آزادی و مقاومت است؛ درست به مانند اسطورۀ کاوه که در برابر ضحاک ستمگر ایستادگی کرد."

برنامۀ فرهنگی کردی که از روز ۱۵ تا ۳۰ مارس در استانبول جریان دارد، شامل یک اپرای رقصی گروه هنری "بین‌النهرین" می‌شود که داستان کاوه را روی صحنه برده‌است. "سرحد کورال"، تهیه‌کنندۀ این نمایشنامه می‌گوید: "به راستی، داستان کاوه دربارۀ زایش دوباره است و برای همۀ مردمان خاور میانه حائز اهمیت است؛ چون مضمون آن راجع به چیرگی بر نظام‌های واپس‌مانده و اقتدارگراست."

به هر روی، بررسی یک طرح در مجلس ترکیه که قرار است برای کردها حقوق بیشتری در نظر بگیرد، باعث نرم‌تر شدن لحن سیاسی مراسم کردها شده‌است. در شهر دیاربکر دویست هزار تا چهارصد هزار تن با لباس‌های سنتی کردی به خیابان‌ها ریختند، دور هیمه‌های آتش جمع شدند و رقصیدند. اما این بار به جای پرچم‌های حزب کارگران کردستان که در جشن‌های قبلی به چشم می‌خورد، مردم پرچم کردستان را به دست داشتند که کمتر برانگیزنده بود و نیروی پلیس هم این نمایش خیابانی را تحمل کرد.

و اما باز هم در استانبول، "حسین ایرماق"، یک خبرنگار تحقیقی و از سازمان‌دهندگان جشنوارۀ موسیقی نوروز می‌گوید: "نوروز در ترکیه به عنوان بخشی از مشکل دولت با کردها و یک نماد سیاسی شناخته شده‌است. ولی این گونه جشنواره‌ها به مردم مجال می‌دهد با مقولۀ تنوع فرهنگی آشنا شوند. بگذار همۀ فرهنگ‌های ما در آرامش کامل کنار هم، در سرزمین‌هایشان، به سر ببرند."

در مراسم نوروزی ۲۲ مارس برای نخستین بار اختلافات سیاسی فراموش شده بود و ترک‌ها هم در کنار کردهای ترکیه و ایران و عراق از موسیقی سنتی بهاری لذت بردند. برای نوازندگانی چون علی‌اکبر مرادی، استاد تنبور کردی از ایران و "اولاس اوزدمیر" از ترکیه که در پهلوی هنرمندانی از بیشتر کشورهای پیرامون‌شان هنرنمایی کرده‌اند، دست‌کم موسیقی آن مرزها را ندارد.

استاد امامیار و رفعت حسنف از جمهوری آذربایجان، رضا سامانی، نوازندۀ سازهای ضربی از ایران، گروه کردی "آیفر دوزداش" از ترکیه و حسین زهاوی از کردستان عراق از جملۀ هنرمندان دیگری بودند که در تالار سعدآباد فرهنگ‌سرای کاغذخانه برنامه اجرا کردند.

گزارش مصور این صفحه صحنه‌هایی از این برنامه‌های فرهنگی را نشان می‌دهد.
 
 
*لوسیندا ایچ دان، روزنامه‌نگار انگلیسی است که این مطلب را از ترکیه برای جدیدآنلاین فرستاده‌است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب