حدود پنج سال پیش در جدیدآنلاین مطلبی منتشر شده بود تحت عنوان "رپ و طرب تاجیکی" که به نخستین تلاش‌ها برای مطرح کردن این نوع موسیقی در تاجیکستان می‌پرداخت. اما واکنش یکی از کاربران به آن مطلب گویی بازتاب رویکرد بخش اعظم جامعۀ تاجیکستان آن روزگار به موسیقی رپ بود. این کاربر نوشته بود:

"این گزارش برام خیلی عجیب بود و ناراحت کننده، عجیب اینکه اصلا فکر نمی‌کردم که در تاجیکستان این‌جوری رد پای رپ دیده بشه و ناراحت‌کننده اینکه خوب یا بد باید قبول کرد که رپ یک نوع هجمۀ فرهنگی غرب است، حتا اگر دوستش داشته باشم... مسئله این است که غرب‌گرایی اصولاً در شرق با تخریب فرهنگ شرق همراه می‌شود. در حالی که عکس این اتفاق معمولاً نمی‌افتد از اینکه تاجیک‌ها عوض می‌شوند، ناراحت می‌شوم."

ولی انگار به‌راستی "دائماً یکسان نماند حال دوران" و تاجیک‌ها هم، چه بخواهیم و چه نخواهیم، به انحائی تغییر می‌کنند. مثلاً در مورد پذیرش موسیقی رپ که اکنون برخی از هنرمندان تاجیک "شکل نوین گوروغلی‌خوانی" تعبیر کرده‌اند. گوروغلی‌خوان به کسی گویند که با یک تنبور روایاتی را به گونۀ موزون تعریف می‌کند. نوعی گپ موزون است، با ضربه‌هایی مرتب. و از دید این هنرمندان، رپ هم چیزی نیست، جز گپی موزون که ریشۀ آن را در بسیاری از فرهنگ‌های جهان می‌شود سراغ داشت. جالب است که خود واژۀ "رپ" انگلیسی هم که در آغاز به معنای "پی هم زدن، پشت سر هم زدن" به کار می‌رفته، به‌تدریج تغییر معنا داده و تبدیل به "حرف موزون زدن" شده است. 

یکی از دلایل روی خوش نشان ندادن به موسیقی رپ در بسیاری از جوامع شرقی، "اصالت غربی" آن است. ولی با نگاهی به مأخذ می‌شود دریافت که غربی‌ها هم آن را از فرهنگی دیگر وام گرفته‌اند. رپ در شکل ابتدایی آن صدها سال پیش هم در آفریقا وجود داشته و شیوۀ خاص تعریف داستان‌های موزون بلند بوده است. از این رو، وقتی هنرمندان رپ‌خوان تاجیک، در "گوروغلی‌خوانی" دنبال ریشۀ هنر خود می‌گردند، چندان بیراهه نرفته‌اند.

اما رپ، به این شکل و شیوه‌ای که اکنون رایج است، در اوایل دهۀ ۲۰۰۰به تاجیکستان راه یافت. در آغاز گام‌های لرزان و ضعیفی داشت و زیر باد انتقاد رسانه‌ها خم شده بود. همۀ ایرادهایی که می‌گرفتند، از سر عتاب با یورش فرهنگ غرب نبود. بیان و زبان و مضمون و نیز کاربرد کلمات رکیک در ترانه‌های رپ به حدی کوچه‌بازاری تلقی می‌شد که هیچ یک از شبکه‌های تلویزیونی و تالارهای کنسرت، به رپ‌خوان‌ها مجال هنرنمایی نمی‌داد. اندک اندک نسل جدیدی از رپ‌خوان‌ها پا گرفتند، با زبانی پذیرفتنی‌تر و بیان موضوع‌هایی با اهمیت اجتماعی. این رپ‌خوان‌ها نخست در کنار آوازخوانان پاپ به برنامه‌های هنری راه یافتند و سپس، بعد از کسب محبوبیت کافی، به‌تنهایی هنرنمایی کردند. و تازه در پایان سال میلادی گذشته بود که پایتخت٬ تلویزیونی دولتی در دوشنبه٬ به این گونۀ موسیقی توجه کرد و حتا برای انتخاب بهترین رپ‌خوان شهر دوشنبه مسابقه‌ای سازمان داد.

در نخستین مسابقۀ تلویزیونی رپ ۸۳ گروه داوطلب شدند و ۲۰گروه به مسابقه راه یافتند. بعد از آن ترانه‌های رپ به جزء روزمرۀ برنامه‌های تلویزیون شهر تبدیل شد.

پخش ترانه‌های رپ در مینی‌بوس‌های شهر هم در افزایش محبوبیت آن در جامعه مؤثر بوده است. و اکنون، وقتی رپ‌خوان موفقی چون "باخا-۸۴" در کاخ باربد، مهم‌ترین تالار کنسرت شهر دوشنبه، برنامه اجرا می‌کند، همۀ ۲۷۰۰ صندلی سالن پر از هوادارن این گونۀ موسیقی است.

هنوز هم انتقادهای فراوانی متوجه برخی از خوانندگان رپ است، به‌ویژه آن دسته از رپ‌خوان‌ها که در انتخاب موضوع چندان موفق نبوده‌اند و از وصف وطن و مادر و عشق فراتر نرفته‌اند. موضوع‌های اجتماعی در ترانه‌های رپ میان هوادارانش گیرایی بیشتری دارد. 

در گزارش تصویری این صفحه شما با نحوه راه یافتن موسیقی رپ به رسانه‌های رسمی آشنا می‌شوید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب