وحیده پیکان

مردم هر روز از کنار دهها دیوار می گذرند، بدون این که گاه حتا نگاهی به آن بیندازند. اما وقتی از پهلوی دیوار دبیرستان یا لیسۀ سلطان غیاث الدین مزارشریف رد می شوند، بی درنگ می ایستند و لحظاتی را صرف دیدن تصاویر مردانی با ریش بلند و دستار سیاه و زنانی خوش صورت و آراسته می کنند. چنین دیواری را اکنون می توانید در در شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ در افغانستان، ببینید.

گرچه امروزه بلخ شهری است بسیار کوچک در شمال افغانستان در جنوب رودخانۀ آمو. اما این شهر پر است از آثار باستانی و زادگاه مولوی و رابعه و شهید بلخی و بسیاری دیگر از بزرگان تاریخی و فرهنگی. اما بلخ همچنان نامی است برای ولایتی بسیار بزرگ که بسیاری از شهرهای خراسان و آسیای میانه را در بر داشت و شهر باستانی بلخ، مرکز پادشاهان و حکمرانان این سامان بود.

خود بلخ دیگر مرکز مهم فرهنگی و تجاری و سیاسی نیست. امروزه  شهر مزار شریف، در ۲۰ کیلومتری شهر بلخ، مرکز ولایت است.

این دیوار پیشگامان شعر و ادب فارسی دری را بر روی سنگ زنده کرده و به عابران ناآشنا شناسانده است؛ دیواری که عکس و زندگی نامه شعرای کلاسیک فارسی دری و مشاهیر بلخی یا چهره های برجستۀ تاریخی ای را که زمانی به بلخ گذار کرده اند، به نمایش گذاشته است: جلال الدین محمد بلخی اینجاست، رابعه بلخی در کنارش، ابولقاسم فردوسی توسی در گوشه ای و حکیم ناصر خسرو قبادیانی در گوشۀ دیگر و دهها شخصیت دیگر.

اما سال های ناهنجاری میان نام آوران این مرز و بوم با باشندگان این کشور فاصلۀ بزرگی ایجاد کرده است.

صادق عصیان، شاعر و نویسنده بلخی در این باره می گوید: "برای شناخت هویت فرهنگی افغانستان مهم است کار بسیار صورت بگیرد. ساختن چنین بناها، موزه ها و کتابخانه ها در از میان برداشتن فاصله ای که بین فرهیختگان شعر و ادب و نسل امروزی پدید آمده، خیلی مهم است."

در میان همین نسل جوان، دیوار جدید محبوبیت و طرفداران زیادی پیدا کرده است. جوانان امروزی در فضای بحرانی بزرگ شده اند و پس از نابسامانی های سه دهۀ اخیر دچار سردرگمی زیاد شده و کمتر مجال شناسایی فرهیختگان و ادیبان دیار شان را پیدا کرده اند.

مصطفی کریمی، دانشجوی دانشکده ادبیات دانشگاه بلخ می گوید: "من با تعداد انگشت شماری از شاعران مان کم و بیش آشنایی داشتم. ولی اکثر آنها را نمی شناختم. بعد از اِعمار و ساختن این دیوار عده ای بیشتر از چهره های این سرزمین را شناختم. در وقت ضرورت پیش دیوار می روم و به آسانی درباره هر شاعری می خوانم."

این عکس ها بخاطر آن روی دیوار مکتبی در مرکز شهر مزارشریف حک شده که هم رهگذران و هم دانش آموزان با گذشتگان آشنا شوند.

گاهی دانش آموزان کار خانگی شان را از روی همین دیوار انجام می دهند.

مصطفی عمران، دانش آموز صنف (کلاس) دهم می گوید: "چند بار من وظیفۀ خانگی خود را با استفاده از این دیوار اجرا کردم و نمرۀ خوب هم گرفتم. من باید مطلبی در بارۀ دقیقی بلخی می نوشتم و چه بهتر از این که او را در پشت دروازۀ مکتبم پیدا کنم؟"

در افغانستان شبکۀ انترنت سراسری نشده و کتابخانه های غنی هم وجود ندارد.

نجمۀ نثار، دختری است که همیشه به کتاب دسترسی ندارد: "برای من و امثال من این نوع بناها خیلی سودمند است، چون وسیله ای است که به آسانی می توان معلومات مختصر از گذشتگان شعر و ادب فارسی به دست آورد."

همین دیوار که از سوی والی بلخ برپا شده، برای بسیاری از تازه واردها از هر نقطۀ افغانستان، می تواند کارت شناسایی بلخ باشد.

در گزارش مصور این صفحه شماری از ساکنان پیرامون دیوار فرهیختگان بلخ نظرشان را در بارۀ آن بیان کرده اند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب