عبدالحی سحر
قالی، یا آن گونه که در میان مردم افغانستان رایج است، "قالین" از دیرباز از صنایع دستی مهم و صادراتی افغانستان بودهاست. قالیبافان افغانستان عمدتاً در شمال کشور متمرکز بودند و بیشتر آنها ازبک و ترکمن بودند. همین اکنون هم پس از فرآوردههای کشاورزی، صادرات قالی است که در اقتصاد افغانستان نقش بارز دارد.
"گل برجسته"، "ظاهرشاهی"، "مشوانی"، "ترکمنی"، "خال محمدی"، "گل موری" نام تنها برخی از گونههای قالی افغانی است که بیشتر توسط سرانگشتان ظریف بانوان، چه در داخل افغانستان وچه در دیار هجرت، بافته میشود.
بافتن قالی ماهها و حتا سالها طول میکشد. و در ازاء این کار پرمشقت به قالیبافان معمولاً پول ناچیزی پرداخت میشود. اما همین قالیها که توسط دلالان و بازرگانان به بازارهای غربی راه مییابد و با نقوش زیبا و رنگهای دلانگیز و کیفیت مرغوب، دلربایی میکند، به قیمت گزافی به فروش میرود.
اما اکنون قالی افغانستان را در بازارهای غرب با نام "قالی پاکستان" هم میفروشند. چون بافندگان آن مهاجرانیاند که از افغانستان به پاکستان پناه بردهاند. قالیبافی که در گذشته غالباً حرفۀ ازبکها و ترکمنها بود، رفته رفته اشاعه یافت و در میان دیگر قومهای افغانستان نیز رایج شد.
بازار کساد اشتغال و امنتر بودن شغلهای خانگی در سالهایی که گشت و گذار در خیابان، بیحادثه نبود، قالیبافی را در میان تودههای وسیع به شغل محبوب و درآمدزایی تبدیل کرد. در غربت هم قالیبافان از قومهای مختلفاند و اکنون در میان آنها تاجیک را هم میبینی و پشتون و هزاره را هم. برای آنها قالیبافی تنها راه تأمین معیشت خانوادههاشان است. در مجموع، بیش از ده هزار خانوادۀ قالیباف افغان، در شهرهای مختلف پاکستان کار و زندگی میکنند.
اکنون، بنا به دادههای نمایندگی اتاق بازرگانی افغانستان در پیشاور، ۹۷ درصد قالیهای دستی داخل افغانستان نیز از طریق پاکستان به نام "قالی پاکستانی" به کشورهای غربی صادر میشود و تنها سه درصد قالیهای دستی افغانستان از طریق ادارۀ توسعۀ صادرات افغانستان صادر میشود.
در نتیجه، عواید گمرکی و صادراتی قالیها هم به پاکستان تعلق میگیرد و در بازارهای اروپا و آمریکا قالی افغانی بیش از پیش با نام "قالی پاکستانی" شناخته میشود. بازرگانان افغانستان تلاش میکنند به گونهای مانع از این روند شوند، تا کار قالیبافان افغانستانی تنها با نام "قالی افغانی" به بازارهای جهانی عرضه گردد. تنها وجه تمایز قالیهای بافتهشده در پاکستان از قالیهای داخل افغانستان، کیفیت بهتر پشم آنهاست.
در گزارش مصور این صفحه با نحوۀ بافتن و تهیۀ قالی افغانی در پاکستان آشنا میشویم.
برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.