باقر معین

در زندگی شهری  با امکانات رفاهی اش، و دسترسی به گل ها  و میوه های بیرون از فصل، گویی دیگر میان بهار و زمستان مرزی نیست. اگر شما هم مثل من در جایی نسبتا کوهستانی بار آمده باشید که زمستان، زمستان باشد، بهار برایتان جشن بسیار واقعی تری می شود که از ته دل خوشحالی می آورد. آمدن بهار یعنی پایان راه های دشوار و لغزنده، یعنی فرصت بیشتر بچه ها برای بازی در خارج از خانه و دیدن گل ها و پرندگانی که آواز می خواندند تا چه رسد به خوراک رنگارنگ و پوشاک نو و عید دیدنی.

و این تجربه های شخصی است. بزرگتر که شدیم از برابری روز و شب در بهار یا اعتدال ربیعی سر درآوردیم و از واژه هایی مثل سعد و نحس آگاه شدیم و شنیدیم که برای هر فصلی و ماهی خاصیتی نوشته اند و هر روزی را برای کاری بهتر دانسته اند.

و بعد در شاهنامه خواندیم که جمشید نوروز را بنیاد کرد. خیلی بعدترها متوجه شدیم که جشن گرفتن در بهار به هزاران سال پیش برمی گردد- حتی پیش از زمانی که بابلی ها و آسوری ها روزهای هفته را تعیین کردند؛ و یاد گرفتیم که مردمان بسیاری در جهان، هر یک به گونه ای، در آغاز بهار آماده می شوند تا نوشدن روزگار را جش بگیرند. و بعد یاد گرفتیم که برابری بهاری را بسیاری از مردم دیگر دنیا با نام های گوناگون می شناسند.

افسانه و واقعیت درباره نخستین جشن های بهاری بسیار است. برای نمونه می توان از اعیادی یاد کرد که همه با بهار پیوند دارند: عید فصح یهودیان، عید قیام مسیح، شم النسیم درمیان مصریان و نـَی روز یا جشن سال نو در میان میلیون ها تن از قبطیان مسیحی مصری، با نیایش و ترانه های ویژه اش. 

پس از رفتن به قفقاز و آسیای میانه بود که بیشتر فهمیدم فرهنگ ما چقدر با فرهنگ مردم آن منطقه به هم آمیخته است. هنگام  گفتگو با مردم کشورهای همسایه حس می کنید که ملت های ترک و آریایی و ایرانی  تبارکه  قرن ها با هم و در کنار هم زیسته اند، ریشه فرهنگی شان به هم پیوند خورده و یکی شده است. از همین رو، امروزه ،هر یک به  شیوه ای، به پیشواز این نو شدن طبیعت می روند.

در ایران که خاستگاه نوروز است، جشن نوروز در میان مردم، پیوسته از اهمیت بیشتری برخوردار بوده. اما در رسانه ها، شادمانی های مردمی کمتر نشان داده می شود و گاه آدم دچار شک می شود که نکند روز سوگواری است.

اما در کشورهای نو استقلال آسیای میانه، هر سال مردم و به پیروی از آنها حکومت ها به نوروز بیشتر روی می آورند و نوروز را به جشنی ملی بدل کرده اند  که هر سال جلوه بیشتری می یابد. در میان کشورهای دیگر باید به خصوص از ترکیه یاد کرد که با شتاب به صف مشتاقان نوروز پیوسته است. گرچه در عراق و ترکیه، کردها وعلوی ها همیشه نوروز را جشن می گرفته اند. اما اکنون دولت ترکیه در تشویق نوروز گام هایی برداشته و عملا پیوند ترکیه را باکشورهای آسیای میانه در نوروز می بیند. امسال در نوروز، دولت ترکیه تلویزیونی را به زبان های ترکی به نام آواز برای کشورهای قفقاز و آسیای میانه آغاز کرد.

سفر به این کشورها، از این زاویه شگفتی هم می آورد که بیشتر مردمی که نوروز را جشن می گیرند، آگاهی دقیقی از تنوع آداب و رسوم یکدیگر درباره نوروز ندارند. از نوع آمادگی ها، نیایش نوروزی، نوع موسیقی و یا رقص و جلوه و صدا و شور و خوراکی های ویژه  و ریزه کاریی که هرکدام برای نوروز دارند.

یکی دو هفته پیش بود که سازمان همکاری های اقتصادی موسوم به اکو در تهران جلسه ای داشت. یادتان هست که پیشترها ایران و ترکیه و پاکستان در سازمان عمران منطقه ای عضو بودند. آنها در سال ۱۹۸۵ اکو را درست کردند و در سال ۱۹۹۲ قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و آذربایجان هم به آن پیوستند. اتفاقا  یکی از هدف های این سازمان، آشنایی های فرهنگی بیشتر مردم این منطقه با یکدیگر هم هست. 

از روی کنجکاوی، در اینترنت جستجو کردم، و بیانیه دیدار اکو در تهران را خواندم. همان طور که حدس می زدم در آستانه سال نو اشاره ای به نوروز نشده بود. و دیدم  از اتفاق روزگار، جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق هم، که کرد است، به عنوان مهمان در این کنفرانس حضور داشته. از نگاه فرهنگی، چنین رویدادی کمتر پیش آمده و یا هرگز تاکنون پیش نیامده بود، که نماینده تقریبا بیشتر مردمان و همه کشورهایی که نوروز را در آن جشن می گیرند یک جا گرد هم آمده باشند.

با آمدن بهار و رسیدن جشن نوروز، طبیعت آدم دچار دگرگونی، نگاه ما به جهان خوشبینانه تر، نیروی تخیل ما شفافتر و سقف آرزوهامان بالاتر می رود.

شاید به همین دلیل بود که من هم  به خودم گفتم که ای کاش  حالا که همه این کشورها نوروز را به گونه ای جشن می گیرند، کسی در آن دیدار، به یاد نوروز می بود  به عنوان پایه فرهنگی مشترک این کشورها، و به نمایندگان کشورهای حاضر پیشنهاد می کرد که  به جای اکو، نام آن سازمان را "نوروزستان" بگذارند.

برای این کشورها، گویی هدف از تمرکز برهمکاری اقتصادی، دور ماندن از گزندهای ایدئولوژیکی است. از آن جا که  نوروز هم از طبیعت بر می خیزد و با هستی انسان سروکار دارد،  مرام و ایدئولوژی سیاسی نیست که دچار دگرگونی شود. از همین رو، چنین سازمانی، اگر کسی به فکرش باشد و با ظرافت و درک حساسیت ها عمل کند، می تواند نقش بسیار سازنده ای در آگاه کردن مردم این منطقه از فرهنگ و سنت های هم بازی کند. و در نزدیکی و همکاری های بیشتر میان مردم منطقه گام های عملی دیگری بردارد، همانگونه که اروپاییان برداشته اند.

آغاز نوروز به زمان باستان و بنا بر افسانه ها به جمشید شاه بر می گردد، اما همانند سال نو میلادی، امروز دیگر  نوروز از آن همه کسانی است که آن را جشن می گیرند.

و نیز به یاد داشته باشیم که نوروز، تنها جشن نوپوشی و پرنوشی و بسیار خوری نیست؛ بلکه آن گونه که گفته اند فرصتی است برای پاکیزگی درون و نوسازی جان و روان. آن چه که ما در فرهنگمان به عنوان عرفان جمال و زیبایی می شناسیم، از عارفان و رازورانی سرچشمه گرفته که از همین بخش از جهان یعنی همین نوروزستان آمده اند تا فرمان های خشک و تنگ چشمی ها را  تلطیف کنند.

با باز شدن پای هزاران مهاجر از این سرزمین ها یعنی از همین نوروزستان  به قاره های دیگر، بسیاری از سنت ها وآیین های محلی و ملی  نوروز، محور انجمن های فرهنگی، سمینارها و کنسرت ها شده و به گوشه و کنار جهان  هم برده شده. برای مثال رقص های ایرانی و افغانی و کردی و ترکی و تاجیکی، که برخی از آنها در زادگاه خود جایی برای نمایش عمومی نمی بینند، در قاره های دیگر دوستاران فراوانی  پیدا کرده اند. 

سیاستمداران در کشورهای مغرب زمین، نیز، برای ارج گذاشتن به گوناگونی فرهنگی و نیز جلب آرای کسانی که نوروز را جشن می گیرند، کم کم دارند وارد این صحنه می شوند. آنها پیام شادباش نوروزی می فرستند و در جشن های نوروزی شرکت می کنند و در شوراها و مجالس خود می کوشند به نوروز رسمیت بدهند.

نخست وزیر سوئد به مناسبت نوروز پیام فرستاد و شهردار جدید لندن، کوشید برای نخستین بار در مرکز لندن نوروز را جشن بگیرد. ایالت اونتاریو در کانادا، روز اول  نوروز را روز رسمی آن ایالت اعلام کرد. رهبران امریکا هم این سال ها پیام شادباش نوروزی می فرستند و در کاخ سفید سفره هفت سین می چینند. اما امسال آقای اوباما همه را با پیام نوروزی اش به مردم و رهبران ایران شگفت زده کرد. یکی از نمایندگان در کنگره آمریکا از نوروز رسما تجلیل کرد و از او حمایت شد.

در دنیای مجازی اینترنت، نوروز و گزارش های بسیار از پیشینه نوروز به زبان های گوناگون به خصوص در یوتیوب دیده می شود. بسیاری از ارایه کنندگان خدمات اینترنتی نیز، از جمله گوگل و مایکروسافت و یاهو در این سال ها، در صفحه اول خود آرایش ویژه نوروزی داشته اند.

گویی قطار نوروزستان در جهان مجازی به راه افتاده است. درباره اینکه آیا در جهان واقعی هم به راه خواهد افتاد حرف و سخن بسیار است. نوروزتان پیروز.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب