عبدالحی سحر

افلاطون موسیقی را یک ناموس اخلاقی گفته که روح به جهانیان و بال به تفکر و جهش به تصور و ربایش به غم و شادی و حیات به همه می بخشد.

ابوعلی سینا، موسیقی را علمی  ریاضی می گوید  که در آن چگونگی نغمه ها از لحاظ ملایمت و تنافر و چگونگی زمان های میان نغمه ها بحث می شود، تا در نتیجه بتوان آهنگ را تالیف کرد. اما خوارزمی موسیقی را پیوند آهنگ ها می داند.

شماری هم گفته اند که موسیقی صعود اصوات  و زبان دل بشر است و هنر، زبان روح است. شعر و موسیقی و رقص زادگان یک مادراند و با بشر پدید آمده اند. اما به باور دانایان، همانا اصوات و آهنگ های طبیعی، به مانند ریزش آب و برخورد سنگ و الحان پرندگان بود که به نوع بشر الهام داد و سرچشمه موسیقی بشری شد.

بعد از آن که بشر آهسته آهسته تکامل کرد، خود به اختراع سازهای موسیقی با الحان و نواهای ذهنی پرداخت و از رقص و آوازهای ضربی در جشن و سرود مذهبی خود استفاده کرد.

انسان ها از پوست  و شاخ حیوانات شروع به ساختن و نواختن سازهای، چون نی و دف و چنگ کردند و با کمک حس شنوایی سوراخ هایی در آنها ایجاد کردند. اما طبل شاید از نخستین سازهای کوبه ای ساخته بشر باشد. از طبل در جشن و سوگ و میدان نبرد کار می گرفتند. رفته رفته طبل های ابتدایی شکل های گوناگون و نام های مختلف کسب کردند.

در دایره المعارف فارسی مصاحب در تعریف مفهوم طبل در کشورهای اسلامی می خوانیم:

"نویسندگان اسلامی روایات مختلف در باب اختراع طبل آورده اند. بعضی اختراع آن را به توبل ابن لمک Tubale ‘bne Lamak نسبت داده اند، و برخی اسماعیل، نیای عرب مستعربه، را اول کسی دانسته اند که این ساز را به صدا آورد. به هر حال، سازهای گوناگون از خانواده طبل از انواع یک پوستی و دوپوستی و به اشکال استوانه ای، چلیکی، مخروطی، یا جامی در ممالک اسلامی رایج بوده است.

از اقسام استوانه ای و یک پوستی، ضرب یا تنبک در ایران معروف است. طبل بزرگ معروف به دهل در ایران و دیگر ممالک اسلامی از ایام قدیم معمول بوده، و ناصرخسرو آن را از سازهای نظامی فاطمیان مصر شمرده است... تبیره که ذکرش در شاهنامه و جز آن دیده می شود، ظاهرا از همین نوع بوده.

از انواع مخروطی یا جامی طبل گورگا، کوس و نقاره بوده است. گورگا بزرگترین طبل معمول در میان مسلمانان بوده، و مخصوصا در میان مغول رواج داشته است. پس از آن از لحاظ بزرگی کوس بوده است که در قرن چهارم هجری قمری بزرگترین طبل جامی مسلمانان و از سازهای جنگی بوده است." 

یکی از انواع طبل اکنون در افغانستان و شبه قاره هند با نام "طبله" شناخته می شود و اختراع آن را به طور سنتی به امیرخسرو دهلوی، شاعر و موسیقیدان پارسی گوی سده سیزدهم میلادی نسبت می دهند. امیرخسرو خود زاده هند بود، اما پدرش از افسران بنام بلخ آن دوران و مادرش بانویی دهلوی بود. وی با تسلطش بر شعر و موسیقی از مشاهیر عمده آن روزگار بود و او را "پدر موسیقی قوالی" نیز خوانده اند. در موسیقی قوالی هم که یک نوع موسیقی صوفیانه است، از طبله به وفور استفاده می شود.

بنا به باوری که به امیرخسرو نسبت می دهند، هر شعری وزنی دارد و آن وزن عبارت از ضرب هاست و برای نمایان و محسوس کردن آن ضرب ها در موسیقی، به ویژه قوالی ضربی، باید از سازهایی کوبه ای چون دهل کار گرفت.

می گویند، امیرخسرو به عنوان پایه گذار هنر قوالی به اندیشه ایجاد ساز کوبه ای تازه ای افتاد و یک دهل را دو نیمه کرد و با دستکاری اندک سازی را ساخت که حالا با نام "طبله" معروف است. اکنون در بسیاری از مناطق آسیای جنوبی طبله را استخوان موسیقی می دانند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب