برق، یعنی روشنایی
ایمان شایسته 

ادیسون را اگر مردم دیگر کشورها به خاطر اختراعاتش می شناسند، خیلی ها در افغانستان از طریق این فکاهی به جایش می آورند: "مردم افغانستان بیش از همه مردم دنیا به ادیسون احترام می گذارند، چون دیگر مردم دنیا سالی یک دقیقه به یاد ادیسون خاموشی دارند، ولی مردم اینجا یه یاد وی همیشه در خاموشی به سر می برند."

شاید هیچ پایتختی در دنیا فقط سه ساعت در شبانه روز برق نداشته باشد. شاید در هیچ شهری به اندازه کابل ژنراتور موجود نباشد. شاید در هیچ کشوری به اندازه افغانستان چراغ دستی (چراغ قوه) و تنوع باطری وجود نداشته باشد. شاید در هیچ جای دیگری معیار اول خریدن تلفن همراه، کیفیت باطری و نگه داشتن شارژ بیشتر و یا داشتن چراغ قوه نباشد. وشاید هیچ مردمی به اندازه مردم افغانستان در تقلای داشتن برق این همه روش بکار نبرند.

افغانستان از ابتدا متکی به برق آبی بود، اما هم اکنون تعدادی از سدهایش قابل استفاده نیستند و تعداد دیگرشان یا لایروبی نشده اند و یا توربین هایشان آسیب دیده است. ساختن سدهای دیگر نیز به دلیل پر هزینه و وقت گیر بودن نمی تواند راه حل کوتاه مدت مناسبی باشد.

بدین سان، سالانه میلیاردها متر مکعب آب این کشور بدون این که مهار شود و برای برق و زراعت از آن استفاده شود، به کشورهای همسایه سرازیر می شود. از طرفی، رشد جمعیت و توسعه شهرها موانع جدی برای دولت به وجود آورده که تأمین نیازمندی های آنها در شرایطی که این کشور با چالش های بزرگ امنیتی مواجه است، بعید به نظر می رسد.

بنا بر آمار رسمی، ۸۰ درصد مردم افغانستان از انرژی برق محرومند، حال آنکه در دنیای امروز انرژی برق جزء لاینفک زندگی بشر است و كمتر کسى نبود برق را می تواند تصور يا تحمل كند.

اما آدم وقتی بيشتر متأسف می شود که در می یابد در گذشته های نه چندان دور وضعیت به گونه دیگری بوده است. تا قبل از جنگ های داخلی دهه هزار و نهصد و نود، حتا کوچه پس کوچه های فقیر نشین کابل از برق ۲۴ ساعته برخوردار بوده و حمل و نقل بسیاری از مسافران توسط اتوبوس های برقی در سطح شهر انجام می شده است.

غلام نبی ۵۲ ساله در این باره می گوید: "زمانی ما در کابل نمی دانستیم برق هم قطع می شود، اما هم اکنون شبی که نوبت برق باشد، هر لحظه چشممان به طرف گروپ (لامپ) است، تا ببینیم کی برق می آید و روح زندگی در خانه دمیده می شود."

اما در یکی دو دهه اخیر واقعاً چه اتفاقی افتاده که اینچنین وضعیت دگرگون شده است؟ به طور خلاصه می توان دلایل زیر را بر شمرد:
•عدم وجود حکومت مرکزی و جنگ و ناامنی که به زیرساخت سیستم برق کشور لطمه شدید وارد کرده است.
•افزايش چشمگير جمعيت افغانستان طی بیست سال اخیر که بر میزان استفاده از برق افزوده است. در این زمینه کوچ مردم روستا به شهر نیز نمی تواند بی تاثیر باشد.
•در خانواده ها هرگز به حد كنونى از وسایل برقی استفاده نمی شده است. درنتیجه، فشار بر شبکه برق افغانستان رو به افزایش است.

و چند عامل دیگر:
•عدم سرویس تأسیسات انرژی
•لایروبی نشدن سدها و در نتیجه کم شدن حجم آب پشت سدها
•از بین رفتن تأسیسات و توربین ها و ستون های برق بر اثر اصابت گلوله و موشک و آتش سوزی
•تخریب شبکه های برق و قاچاق سیم ها و کابل ها توسط شبه نظامیان و نیروهای درگیر به کشورهای دیگر
•عدم توسعه شبکه سراسری 

شبکه های خصوصی برق

اما گذشته از این داستان های ناخوشایند، ابتکارهایی که مردم برای دسترسی به حداقل برق مورد نیاز خود کرده اند در نوع خود جالب و درخور توجه است.

البته نقش چینی ها را نباید در این میان نادیده گرفت که با توجه با نیازمندی های مردم افغانستان از شير مرغ تا جان آدمیزاد را در کمترین زمان ممکن و با نازل ترین قیمت هر چند نه با کیفیت مطلوب، تولید می کنند و بدین سان به نحوی حلقه اتصال اکثریت فقیر مردم با دنیای خارج و تکنولوژی روز شده اند.

 یکی از این ابتکارها ایجاد شبکه های خصوصی برق با استفاده از ژنراتورهای متوسط و بزرگ معمولاً وطنی است که می تواند ۲۰۰ تا ۵۰۰ خانواده را برق بدهد.

صاحبان این ژنراتورها تمام امور سیم کشی و انتقال برق و نظارت را بر عهده دارند. در این سیستم شخص مسئول که "برقی" نامیده می شود، دستگاه های کنترل برق را در اختیار دارد و در طول ساعاتی که ژنراتور روشن است، نردبان به دوش در کوچه ها گشت و گذار می کند، تا مچ افرادی را که برق دزدی کرده باشند، بگیرد.

در این سیستم کنتور یا دستگاه ثبت برق مصرفی وجود ندارد، بلکه آمار بر اعتماد استوار است و بر اساس تعداد مصرف کننده، و به صورت ماهیانه محاسبه می شود. مثلاً از هر لامپ نیون (مهتابی) ۱۰۰ افغانی و از هر تلویزیون نظر به نوع و اندازه آن از ۳۰۰ تا ۸۰۰ افغانی اخذ می شود.

این شبکه ها از لحاظ استاندارد و اطمینان در سطح خیلی پایینی قرار دارند و علاوه بر ایجاد خطربرق گرفتگی و آتش سوزی به علت قطع و وصل متناوب شبکه در اثر برق دزدی، باعث سوختن وسایل برقی از جمله تلویزیون می شوند. 

روش های جالب دیگر را می توانید در گزارش مصور این صفحه ببینید و بشنوید.

نقش دولت

وزارت انرژی و آب افغانستان تلاش کرده است تا حد اقل برق شهرهای مرزی را از طریق کشورهای همسایه تأمین کند و در این راستا قراردادهایی با کشورهای ایران، پاکستان، تاجیکستان ترکمنستان و ازبکستان بسته که برخی از آنها به بهره برداری نیز رسیده است.

 گفته می شود حداقل به ۵۰۰۰ مگاوات برق در ساعت نیازهست تا مردم همه مناطق این کشور به انرژی برق دسترسی داشته باشند.

این در حالی است که شهروندان پایتخت نشین به شدت از کمبود برق رنج می برند. به همین منظور قرار است تا ظرف ماه های آتی ۳۰۰ مگاوات در ساعت برق وارداتی از ازبکستان، نیاز شهروندان کابل را تأمین کند.

 مردم کابل بارهای شنیده اند که تا سال دیگر برق کابل ۲۴ ساعته خواهد شد، ولی تا کنون نزدیک به ۳ سال از آن زمان می گذرد و هنوز این اتفاق نیفتاده است. مردم امیدوارند که شوخی بعضی جوانان بذله گو که می گویند، منظور آقای وزیر از سال بعدی، سال نوری بوده است، در حد یک شوخی بماند.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب