آلبوم عکس

يکی از ارمغان های "پرسترويکا"ی گورباچف برای مردم آسيای ميانه و از جمله تاجيکستان اين بود که جشن باستانی نوروز را از چهارديواری خانه ها رها کرد و به خيابان ها برد. تا آن زمان سردمداران شوروی، به زعم آنکه نوروز هم  مانند عيد های فطر و قربان  يک آيين اسلامی است، اين جشن هزاران ساله را به پستوی خانه ها رانده بودند. اما شايد به دليل ريشه های پايدار نوروز که در ژرفای فرهنگ تاجيک ها دويده بود، از نوروز در خفا تجليل می شد، نوزادان را "نوروز" می ناميدند، سبزه نوروز در بشقاب ها سبز می شد و ديگ سمنو می جوشيد.

مسلما، ساليان متمادی اسارت نوروز در تاجيکستان بی اثر نبود و جشن نوروز ديگر آن شکوهی را نداشت که در کتاب ها می خوانديم. هم اکنون آيين های نوروز در تاجيکستان خلاصه شده، به گونه ای که عنصر هايی از چهارشنبه سوری و خانه تکانی و سيزده بدر را می توان در خلال سه تا چهار روز جشن مشاهده کرد، اما هيچ يک از اين آيين ها نام و نمای کامل خود را حفظ نکرده است. شايد اين زودگذر بودن نوروز هم نشانه ای از نحوه برگزاری پوشيده و سريع آن در گذشته باشد.

 بسياری تلاش کرده اند و می کنند که در محافل خانوادگی و اجتماعی با چيدن شهد و شير و شراب و شکر و شمع و شمشاد و شفتالو روی سفره های نوروزی شان سنت روايی هفت شين را زنده کنند. شماری هم، با الهام از نوروز ايران، سفره نوروزی شان را با سير و سنجد و سماق و سرکه و سمنو و سبزه و سکه می آرايند. اما هيچ يک از اين رسوم، همگانی نيست و انگيزه هايی روشنفکرانه دارد. من نخستين سفره هفت سين را در دوشنبه، پايتخت تاجيکستان، سال ۱۹۸۹ در خانه سينمای کيمياگرف ديدم که نمای مزين و آراسته با شمع و آيينه و ماهی زرينش برای مدتی دراز مرا شيفته کرده بود. آن ابتکار گروهی از فيلمساز های تاجيک بود که دم در آماده پذيرايی بودند و به هنگام پيشواز، يک مشت آرد هم روی شانه های ما می ريختند و در ما يک حس غريب قديمی را بيدار می کردند.

اما نبود برخی از عناصر نوروز از رنگ و بوی اين جشن در تاجيکستان چندان نکاسته است و آيين های تازه ای به آن افزوده شده و برخی از آيين های باستانی هم حفظ شده که در کشورهای ديگر کمتر به چشم می خورد. مردم منطقه کوهستانی بدخشان تاجيکستان در آستانه نوروز پس از خانه تکانی مفصل ديوار های کاهگلی کلبه ها شان را با آرد منقش می کنند، با آرزوی اينکه سال آينده سال فراوانی باشد و رنگ سپيد آرد سالی سپيد را به ارمغان آورد. خانه تکانی در مدارس و دانشگاهها هم صورت می گيرد و دانشجوها با هدايت استادان ديوار ها را رنگ و آهک می زنند و در محوطه و باغ ها درخت می کارند. ديد و بازديد های نوروزی چندين روز قبل و بعد از نوروز صورت می گيرد. در مناطق مختلف تاجيکستان نخستين گل های بهمن، هديه کودکان به بزرگتر ها در آستانه نوروز است.

 در همه خانواده های تاجيک در اوايل ماه مارس سبزه سمنک (سمنو) کاشته می شود، چون سفره نوروزی تاجيک ها بدون منو قابل تصور نيست. يعنی همان سبزه ای که در مراسم سيزده بدر ايران روی بام خودرو ها می گذارند تا به دست باد به کنار جاده پرت شود، در تاجيکستان در ديگ بزرگ سمنو در فضايی باز می جوشد و تبديل به خوردنی شيرين و مقوی می شود. در حالی که زنها پيرامون ديگ های بزرگ، پخت و پز و شادی و پايکوبی می کنند ، مرد ها به ميدان های ورزشی می روند، کشتی می گيرند، داربازی می کنند و اسب می دوانند. در مناطق جنوبی تاجيکستان بزکشی می کنند که گمان می رود بازمانده ای از انواع ورزشی است که اردوی چنگيز به آسيای ميانه آورده است.

در شهر ها خيابان ها را چراغانی می کنند و شعارهای فراوانی در جاده ها آويخته می شود. معمولا طی روز های ۲۱ تا ۲۴ مارس در ميدان ها و گلگشت های مرکزی هنرمندان هنرنمايی می کنند و از دور و نزديک صدای کرنا و سورنا می آيد. دختران با پوشش های ملی که عمده ترينش اطلسی است، می رقصند و آواز می خوانند. پير و جوان در انواع و اقسام مسابقات، از جمله مسابقه های حضور ذهن و"بيت برک"(مشاعره) شرکت می کنند و جايزه می برند. نمايش های شاد تئاتری و سيرکی برگزار می شود. روايتی هست که در گذشته شاهان اجازه می دادند که بر پايه قرعه کشی يک تن از رعايا در روز نوروز به تخت شاهی بنشيند و تاج شاهی بر سر بنهد و برای يک روز امور کشور را اداره کند. اين رسم هم اکنون در تاجيکستان جلوه ای تئاتری دارد.

خلاصه، نوروز تاجيکستان، امروزه يک جشن سراسری و ملی تمام عيار است که چه در خانه و چه در خيابان از آن تجليل می شود و معجونی است از آيين ها و برنامه های شاد و هيجان انگيز. اما تاجيک ها از معدود مللی اند که در واقع دو سال نو دارند و هر دو را جشن می گيرند. لحظه تحويل سال نيمه شب ۳۱ دسامبر هر سال است، و نوروز که هنوز هم برخی از افراد سالمند تاجيک آن را "سال نو" هم می نامند، در تاجيکستان همه ساله روز ۲۱ مارس فرا می رسد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب