کسانی که نوروز را در افغانستان سپری کرده‌اند، بدون شک رقص گودی‌پران‌ها (بادبادک‌ها) را در آسمان افغانستان دیده‌اند. گودی‌پران‌بازی یا بادبادک‌بازی از بازی‌های ویژۀ نوروز است که مردم را وا می‌دارد بر فراز تپه‌ها یا میدان‌های وسیع بروند و گودی‌پران‌های رنگارنگی را با پیام‌های تبریکی عید، اشعار عاشقانه و پیام‌های تبلیغاتی به بلندای آسمان بفرستند.

هفت سال پیش بود. درست وقتی که تازه به افغانستان آمده بودم، اولین سال نو را با دوستان به تپۀ مرنجان یا نادرخان رفتیم؛ جایی که مزار تنی چند از شاهان افغانستان است. افراد زیادی، از کودکان گرفته تا میانسالان، با شادی و ولع خاصی با دست‌هایشان نخ‌های گودی‌پران را هدایت می‌کردند و هر وقت یکی از این افراد گودی‌پران رقیب را به پایین می‌کشید و یا از آن سبقت می‌گرفت، فریاد و هلهله دوستانش به هوا بر می‌خواست. همه بدون واهمه دست می‌زدند، می‌خندیدند، فریاد می‌کشیدند و این شادی را با آسمان قسمت می‌کردند. انگار که هیچ کدامشان انسان‌های دیروز نبودند که از ترس طالبان، گودی‌پران‌هایشان را در کنج اتاق‌هایشان قاب کرده بودند و بر آن پارچه‌ای می‌کشیدند تا مبادا چشمان نامحرمی بر آن بیفتد که هستی‌شان را تاراج کند.   

سال‌ها پیش، سیک‌های افغانستان در رفت و آمدهای خود به هند، این بازی را یاد گرفتند و آن را به افغانستان آوردند. گودی‌پران‌بازی سیک‌ها به سرعت بر سر زبان‌ها افتاد و چندی بعد، مراسم باشکوهی در قلعۀ حشمت‌خان برگزار شد و ده‌ها گودی‌پران در آسمان شهر به پرواز در آمد.

به مرور زمان مردم با این بازی انس گرفتند و آداب و قواعد ویژه‌ای برای آن ترتیب دادند. ایام بیکاری، روزهای عید و هر زمان که باد ملایمی در حال وزیدن بود، زمان مناسبی برای گودی‌پران‌بازی به شمار می‌رفت. گودی‌پران‌بازها بعد از خواندن این بیت شعر"ای درک جیلانی، شمال‌ (باد)ها ره طولانی" مشتی خاک از زمین برمی‌داشتند و بعد دست‌شان را در پیش روی صورتشان می‌گرفتند؛ با پخش خاک در هوا، جهت باد تشخیص و بعد از آن بازی شروع می‌شد.

پهلوان کریم  که در شور بازار کابل، گودی‌پران‌فروشی دارد، می‌گوید: تقریباً نود سال است که گودی‌پران‌سازی و فروش آن پیشۀ اجدادی‌شان است. او با شور و هیجان خاصی، گودی‌پران‌های سفارشی را که برای نوروز امسال آماده کرده‌اند، نشان می‌دهد و می‌گوید:"ما هم از افغان‌ها سفارش گرفته‌ایم و هم از سفارت‌خانه‌ها و افراد خارجی."

دکان کوچک پهلوان کریم با گودی‌پران‌های رنگارنگ در اندازه‌ها و طرح‌های مختلف آراسته شده  و همه گودی‌پران‌ها از ده افغانی تا بیست هزار افغانی برای داخلی‌ها و از چهل دلار تا هزار دلار برای خارجی‌ها، نرخ‌گذاری شده‌است. پهلوان کریم و دوستش نور آقا بجو که مشهورترین گودی‌پران‌سازهای افغانستان هستند، گودی‌پران‌های فیلم "گودی‌پران‌باز" را برای مؤسسه فیلم سازی "دریم ورکرز" ساختند و این بازی را به بازیگران مرکزی فیلم، آموزش دادند. این فیلم که برگرفته از رمان مشهور گودی‌پران‌باز خالد حسینی است، تبدیل به یک فیلم جنجالی در افغانستان شد و وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، پخش و فروش آن را ممنوع اعلام کرد.

جنگ‌های چند دهه‌ای در افغانستان تأثیر منفی خود را بر هر پدیده‌ای گذارده است و هر چیزی در افغانستان، حتا اگر در قالب تفریحی هم باشد، رنگ و بوی خشونت دارد. جنگ انسان با انسان، جنگ سگ با سگ ، کبک با کبک، خروس با خروس و بالاخره جنگ گودی‌پران‌ها. به همین دلیل است که هیجانی‌ترین بخش گودی‌پران‌بازی، جنگ انداختن گودی‌پران‌ها در آسمان است. به همین منظور است که گودی‌پران‌ها به آسمان فرستاده می‌شوند و افراد بسیاری بر سر پیروزی گودی‌پران‌ها شرط‌ بندی می‌کنند و یا هم در بسا مواقع به رقابت‌های سالم می‌پردازند.

اجناس مورد ضرورت برای ساخت گودی‌پران‌ها، مانند قرقره و کاغذهای مخصوص، از کشورهایی مثل آلمان، هند و چین وارد می‌شود؛ اما نخ‌های خارجی خریدار کم‌تری دارد؛ زیرا نخ‌های مخصوص این کار توسط گودی‌پران‌سازهای افغان به روش مخصوص و سنتی شیشه‌زنی آماده می‌شود، تا توانایی مبارزه با گودی‌پران رقیب و بریدن آن را داشته باشد.

گودی‌پران، بازار خوبی در افغانستان دارد و تقریباً همۀ مردم افغانستان به خوبی با آن آشنایی دارند. آماده‌سازی آن برای بازارهای داخلی و خارجی در ساده‌ترین جای ممکن، مثلاً در یکی از اتاق‌های خانه و یا حیاط و آن هم توسط اعضای یک خانواده صورت می‌گیرد.

در دوران سلطۀ طالبان، گودی‌پران‌بازی کاملاً ممنوع بود و بسیاری از افراد به جرم ساخت، فروش و بازی گودی‌پران، کتک خوردند. اما با سپری شدن این دوره، بر خلاف گذشته، زنان از اجرای این بازی منع شدند و این بازی مثل خیلی چیزهای دیگر، در انحصار مردان افغان قرار گرفت و مبدل به  تفریحی مردانه شد. اما  با وجود این، در طی چند سال اخیر نه تنها به مناسبت عید نوروز و ایام بیکاری، بلکه به مناسبت‌های مختلفی، مانند روز جهانی صلح، مسابقات گودی‌پران‌بازی در تپۀ مرنجان و چمن حضوری کابل صورت می‌گیرد و آسمان کابل با گودی‌پران‌های مردانه رنگین می‌شود.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب