جدیدآنلاین: دانیل لیبسکیند (Daniel Libeskind) معمار، هنرمند و طراح یهودی تبار آمریکاست که در لهستان به دنیا آمده است. موزۀ یهودیان برلین، موزۀ هنرهای دِنور در آمریکا، موزۀ سلطنتی جنگ در انگلیس، موزۀ سلطنتی انتاریو در کانادا، موزۀ یهودیان دانمارک و مرکز ووهل (Wohl) در دانشگاه بار-ایلان اسرائیل از جملۀ آفریده های مشهور اوست. اخیراً در تارنمای تد (TED) نوار ویدیویی سخنرانی دانیل لیبسکیند منتشر شد که او در آن ویژگی های معماری نوین را توضیح می دهد. متن زیر فشردۀ همان سخنرانی است.

دانیل لیبسکیند

وقتی که من به اندیشه و دیدگاه های جالب آدمها گوش می دهم، خیلی الهام می گیرم. ولی تا به اطراف این ساختمان نگاه می کنیم، متوجه مقاومت هنر معماری در برابر تغییر و تحول می شویم. ما می توانیم اندیشه های بکر و جالبی داشته باشیم، ولی در نهایت می بینیم که تغییر دادن جهان، کار حضرت فیل است.

اما چیزی که همیشه توجه من را به خودش جلب می کند، ایجاد فضایی است که هرگز پیش از این وجود نداشته است؛ فضایی که ما تنها در رؤیا و روانمان وارد آن شده ایم. من فکر می کنم، هنر معماری مبتنی بر همین رؤیاهاست. معماری بر پایۀ بتون و پولاد و خاک، استوار نیست. پایۀ آن، کنجکاوی است. همین کنجکاوی است که زیبا ترین شهرها و فضاها را پدید آورده است.

معماری، یک داستان است. داستانی در باره تلاش و نبرد  با دست نارس ها و ناشدنی ها که از طریق مواد سفت و محکم تعریف می شود. وقتی که به ساختمان های خیره کنندۀ کلیسا ها و نیایشگاه ها و اهرام و پاگوداها و شهرهای هند و ماوراء آن نگاه می کنید، شگفت زده می شوید که اینها را انسان ها ساخته اند، نه یک خالق مطلق. هر چیزی را که ساخته شده، می شود حتا بهتر ساخت.

دانیل لیبسکیند

از دید من، غیرمنظره، غیر قابل توضیح، رادیکال، خام، نوک دار، دمکراتیک، پیچیده، حقیقی، گویا، ریسکی، احساساتی، خوشبینانه، سیاسی، دستی، بیاد ماندنی، رسا، فضادار بودن از جملۀ ابعاد یک معماری مهم است. این یک رویکرد شخصی من است. شاید منتقدان هنری و معماری یا شهرسازان از این ابعاد خوششان نیاید. ولی من فکر می کنم، این عنصرها همانند اکسیژنی است که به ما امکان می دهد در ساختمان ها و شهرها با آسایش بیشتر زندگی کنیم و با فضای اطراف ارتباط برقرار کنیم.

خوشبینی در قبال بدبینی
من مطمئنم که خوشبینی، هنر معماری را به پیش سوق می دهد. معماری تنها پیشه ای است که ایمان به آینده، جزء ملزوماتش است. شما می توانید یک ژنرال، یک سیاستمدار یا یک اقتصاددان افسرده باشید، یا موسیقی دانی که الحان غم انگیز تولید می کند، یا نقاشی که به رنگ های تیره علاقه دارد. اما معماری، وجد و خلسۀ تمام و کمال است و به آیندۀ بهتر ایمان دارد. و همین باور است که به نظر من، محرک جامعه امروزی است.

رسایی در قبال خنثایی
من به رسا و پرمعنا بودن معماری باور دارم و از بی طرفی و نادرگیری، منزجرم. نادرگیری یا خنثی بودن را در هیچ بُعد زندگی نمی پسندم. رسایی یا "اکسپرسیو" بودن به مانند قهوه اسپرسو است که عصارۀ آن را می گیریم و می نوشیم. اما در بخش اعظم معماری های کنونی از رسایی خبری نیست. چون ما فکر می کنیم معماری، جزئی از قلمرو خنثایی است و دیدگاه و ارزش خاصی ندارد. ولی من بر این باورم که رسایی و بیان فضا و شهرهای ماست که به معماری معنی می دهد. و مسلما، فضا های رسا برهنه نیستند و تنها در مقام تاًیید دانسته های ما نیستند. فضای رسا می تواند ما را آشفته کند. خب، زندگی همین است. زندگی ماده بی هوش کننده نیست که همواره ما را به تبسم وا دارد، بلکه چیزی است که از فراز مغاک تاریخ به فضاهای ناشناخته ای راه می یابد و ما را با خودش می برد.

رادیکال در قبال محافظه کار
رادیکال، یعنی چه؟ من فکر می کنم، چیزی که ریشه های عمیقی در سنت دارد، رادیکال است. و معماری هم رادیکال است. "رادیکال" به معنای حفظ فرم های مرده نیست، بلکه معنای آن ارتباط زنده با رخدادهای داستانی کیهانی است که ما هم جزئی از آن هستیم؛ داستانی که همچنان ادامه دارد و می تواند پایانی خوب یا بد داشته باشد. و داستانی است که نقش ما در آن، به خودی خود، دارد جریان داستان را شکل می دهد.

نمونۀ محافظه کاری، معماری شوروی است که شبیه لاس وگاس قدیمی است. وظیفه آن حفظ احساسات و سنت هایی است که مانع از پیشرفت ذهن می شود. معماری رادیکال است که با این نوع معماری باید مقابله کند. به نظر من، معماری، یک نوع رویارویی است. از این رو آن نباید خنک و بی احساس باشد.

احساساتی در قبال خنک
خیلی ها معماری خنک و عاری از احساس را ارج می نهند  و من همیشه مخالف این رویکرد بوده ام. من فکر می کنم، احساسات، عنصری حیاتی است و زندگی بدون احساسات لطفی ندارد. حتا ذهن، احساساتی است. هیچ استدلال عقلانی ای نیست که در فضای اخلاقی ِمعمای ِفلسفی ِهستی ِما موضع نداشته باشد. من فکر می کنم، احساسات، بُعدی است که حتماً باید وارد فضا و زندگی شهری شود. و مطمئنا، همه ما درگیر پیکار احساساتمان هستیم و همین چیز است که دنیا را به مکانی شگفت انگیز تبدیل کرده. رویارویی بی حسی با احساسات، نوعی گفتگوست که به نظر من، خود شهرها پرورش داده اند که نتیجۀ پیشرفت شهرهاست و تنها مربوط به شکل شهرها نمی شود. زیرا ساختمان های خنک و احساساتی، تنها تجسم سرشت سازندگانشان نیستند، بلکه ماهیت ساکنانشان را هم نشان می دهند.

درنیافتنی در قبال دریافتنی
بیش از حد ما تلاش می کنیم همه چیز را دریابیم. ولی زبان معماری متشکل از واژه ها نیست. مقام زبان معماری را نمی توان به حد یک رشته نُت و کُدهای برنامه ای کاهش داد، تا قابل نوشته شدن با واژگان باشد. بسیاری از ساختمان هایی که در بیرون می بینیم، به شدت مبتذل است. می خواهم یک داستان را برایتان تعریف کنم که بسیار کوتاه است و فقط در این حد که "داستانی برای گفتن ندارم". یعنی باید معماری دارای ابعادی باشد که شاید با واژه ها اصلاً قابل توضیح دادن نباشد، زیرا آن با جهان تناسب ها و قرینه ها و مصالح ساختمانی، نور و منابع گوناگون دیگر سر و کار دارد. از این رو، این پنداشت که معماری باید واضح و روشن باشد، به نظر من، تصور باطلی است که معماری را پیش پا افتاده کرده است.

دست در قبال رایانه
مسلماً، زندگی ما بدون رایانه دیگر معنا ندارد. تمام کار و بار ما وابسته به رایانه است. ولی رایانه نباید به چیزی مثل دستکش تبدیل شود، بلکه دست، باید محرک رایانه باشد. با وجود ابهام فیزیولوژیک موجود، من باور دارم که دست دارای منبع است، هرچند آن منبع هنوز ناشناخته است. نیازی نیست در این باره صحبت عارفانه داشته باشیم. این دست ها را به ما نیروهایی داده اند که شامل حیطۀ اختیارات ما نمی شود. وقتی که من نقشه می کشم، شاید از کار رایانه تقلید کنم، اما آن طرح، رایانه ای نیست. آن طرح ها از سرچشمه های ناشناخته و ناشناختنی و نادیده برمی آید. آن چه ما می بینیم، دست ماست که طرح را می کشد. از این رو رایانه باید پاسخگوی دست ما باشد، نه برعکس. این نکته جزئی از پیچیدگی هنر معماری است.

پیچیده در قبال ساده
مطمئناً، تبلیغات "هر چه ساده تر، بهتر" را به خورد همۀ ما داده اند. من به این گفته ایمان ندارم. ضمن گوش دادن به صحبت های شما، به خود اندیشیدم که پیچیدگی اندیشه ها و لایه های مفهوم ها شگفت انگیز است. جراحی مغز، نظریۀ هسته ای، علم پیدایش یا ژنتیک و اقتصاد رشته های بسیار پیچیده اند. دلیلی ندارد که هنر معماری از پیچیدگی بهراسد و در عالم وهمی ِسادگی بماند. معماری هم پیچیده است. چون فضا پیچیده است. فضا چیزی است که در درون خود می شکند و وارد عالمی کاملاً متفاوت می شود و نمی توان آن را ساده انگاشت. زندگی ما، احساسات ما، تمایلات ذهنی ما، همه و همه، پیچیده اند. به باور من، معماری باید این پیچیدگی را در همه فضاهایی که ما در اختیار داریم، بازتاب دهد.

سیاسی بودن در قبال گریزان بودن
و این بدان معناست که معماری یک هنر سیاسی است. "سیاسی بودن" دشمن معماری نیست. "پولیته آ" به معنای شهر است، یعنی همۀ ما با هم. و حتا اگر یک غریبه، یک خانۀ خصوصی را ببیند، اقدامی سیاسی انجام گرفته است. چون آن خانۀ خصوصی برای دیگران هم قابل رؤیت است. ما در جهانی زندگی می کنیم که بیش از پیش، ما را به همدیگر پیوند می دهد. گریز از این محیط که از ویژگی های معماری به اصطلاح، "ناب" بود، هرگز مورد پسند من نبود. من معتقدم که معماری باید فضاهایی را بسازد که فراتر از انتظارات معمول ماست و در عین حال، نقّاد است. چون معماری، شامل طرح پرسش هم می شود و کار یک معمار تنها دادن پاسخ نیست. دقیقاً مثل خود زندگی که ما را در برابر سوال ها قرار می دهد. از این رو، معماری باید حقیقی باشد.

حقیقی در قبال شبیه سازی
تقریباً همه چیز را می توان شبیه سازی کرد، مگر قلب و روان انسانی را. هنر معماری تقریباً با قلب و روان انسانی درهم بافته است. چون ما در جایی به دنیا آمده ایم و در جایی خواهیم مرد. حقیقت معماری، غریزی است، ذهنی نیست و از کتاب ها و نظریه ها برنمی آید. معماری، واقعیت پرماسیدنی (قابل لمس) است. ما می توانیم در و پنجره و آستانه و تخت خواب را لمس کنیم. ما اجزائی از جهان معمایی و غنی مجازی را برمی داریم و در جهان حقیقی چیزی می سازیم.

غیرمنتظره در قبال عادی
عادت چیست؟ عادت، زنجیر و زهر ذهن ماست، در حالی که "غیر منتظره" همیشه ناگهانی است. معماری عادی، احساس کاذب ثبات را در ما ایجاد می کند. اما معماری ای که پر از تنش است و فراتر از خودش می رود، تا به قلب و روان انسان ها راه یابد و زنجیرها و عادت ها را می شکند، معماری ای است که انتظارش را نداشته اید. البته، عادت ها را معماری نهادینه می کند. اگر یک نوع بخصوص معماری را همه جا ببینیم، در جهان ِهمان نور و مصالح و زاویه ها محصور می مانیم و می پنداریم که جهان، مانند ساختمان های ماست. در حالی که ساختمان ها اند که محصور مهارت و شگردهای محدودی هستند. غیرمنتظره، خام هم هست.

خام در قبال پالوده
خام، یعنی تجربۀ برهنه که با تجمل و مصالح گران قیمت و پالودگی "فرهنگ برتر" آلوده نشده است. من فکر می کنم، در آینده "فضای پایدار و دوام دار" به معنای فضای خام خواهد بود. فضایی که تزیین و آراسته نشده، ولی می تواند هوای خنکی داشته باشد و انعکاس خواسته های ما باشد، فضایی که همیشه مثل یک سگ دست آموز، ما را دنبال نمی کند، بلکه جلو می رود و به ما امکانات و تجربه های دیگری را نشان می دهد که هرگز جزء واژگان هنر معماری نبوده است.

نوک تیز در قبال بی نوک
معماری خام، نوک تیز است، نه کند و بی نوک؛ چیزی است که روی واقیعت متمرکز است، چیزی است که با قدرت و نفوذ بصری خود می تواند حتا یک فضای کوچک را تغییر دهد. یعنی معماری می تواند به اندازه علوم بزرگ نباشد، اما از طریق نقطۀ تمرکزی که آن ایجاد می کند، معماری می تواند به شیوۀ ارشمیدس مبین ماهیت زندگی باشد. در واقع، بعضاً یک ساختمان می تواند به این پرسش ها پاسخ بدهد که "چه باید کرد؟"، "دیگران چه کرده اند؟"، "چه گونه جهان توانسته است در میان ثبات و بی ثباتی باقی بماند؟" 

جدیدآنلاین: نمونه هایی از معماری مورد نظر دانیل لیبسکیند را که بیشترشان از آفریده های خود اوست، می توانید در همین صفحه ببینید.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب