چکن، نشانه هويت
صفرعلی میرزا 

در برخی از فروشگاه های معروف غرب می توان لباس هایی را دید که طرح های آنها به نقش و نگار پارچه های تاجیکی ای به مانند اطلس شباهت دارد، با همان گل های رنگین و ابریشم خط خطی. اطلس معروف ترین پارچه رایج در در آسیای میانه و به ویژه تاجیکستان است، اما مسلما تنها پارچه آن نیست.

پیرهن های چکن تاجیکی با گلدوزی یا کشیده دوزی های رنگین بر خلاف اطلس که در کارخانه های نساجی تولید می شود، غالبا محصول زحمت زنان در خانه است.

چکن یا گلدوزی را در همه مناطق تاجیکستان می توان دید، اما هر کدام از آنها نقش و نگار و آب و رنگ خاص خود را دارد.

رنگین ترین آنها چکن منطقه کولاب در جنوب تاجیکستان است که بیشتر جلب توجه می کند. معمولا برای زمینه طرح های چکن از پارچه یکرنگ سفید، صورتی، سبز، آبی یا سرخ استفاده می کنند. رنگ نخ گلدوزی با توجه به رنگ زمینه آن انتخاب می شود.

رشته هایی که برای گل دوزی استفاده می شود، معمولا رنگ های زرد و سفید، رنگ های پرتو خورشید را دارد.

مردم شناسان با اشاره به نقش و طرح هایی که روی چکن است، آن را به قرن های پیش از میلاد مربوط می دانند و گل هایی که با نام "کاسه" معروف است و شکل خورشید دارد، را دلیل مهرپرستی مردم در دوران باستان می دانند.

گلی که دور دامن یا کلاه مردان دوخته می شود نیز یک طرح باستانی است و رمز خورشید دانسته می شود.

تک تک گل های چکن نماد چیزی است و مضمون خاص و نام خود را دارد. نقشی که در چکن های امروزی دیده می شود، سال ها پیش هم در گل دوزی ها دیده می شد. با وجود روی کار آوردن نقش و نگارهای تازه در چکن، چادر عروسی و پیراهن عروس نقش و نگار قدیمی خود را حفظ کرده است. 

با این که گفته می شود برخی از طرح های چکن طی هزارها سال بی تغییر مانده اند، در عین حال انواع تازه ای از پیراهن چکن دیده می شود که با سلیقه لباس پوشی مدرن تهیه شده است. دوزندگان شکل دوخت پیراهن را تغییر داده اند، ولی رمزهای خورشیدی و نقش و نگار چکن همان است که بود.

دختران تاجیک در جنوب کشور پیش مادر و خواهران خود از سن ۱۰-۱۲ سالگی آموزش چکن دوزی می بینند و در پارچه هایی به اندازه دستمال نقش های مختلف را گلدوزی می کنند تا بعدا در تهیه جهیزیه عروسی سهم بگیرند.

در بسیاری از مناطق تاجیکستان دختری که به سن بلوغ می رسد، با دست خود برای عروسی اش چادر دیواری (پرده حجله)، پیراهن چکن، چادر و روکش بالشت می دوزند.

دوختن چادر دیواری که حدود سه متر و بعدا در گوشه اى از اتاق به شکل پرده حجله آویزان می شود، بیش از یک سال به درازا می کشد. و اگر خواستگار دختر زودتر از راه برسد و لباس چکن عروس آماده نباشد، همسایه ها و نزدیکان دست به دست هم می دهند و طی چند روز همه دوختنی ها را می دوزند.

پیراهن چکن اکنون از محبوب ترین پوشش های ملی زنان تاجیک است و به ویژه در جشن های ملی آن را بیشتر می توان دید. در منطقه کولاب در روزهای نوروز، جوانان با کلاه های گرد چکن (تاقی گلدوزی) و دختران با پیرهن های چکن به جشنگاه می روند.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب