عبدالفتاح شفيع يف 

استاد استادان. سرآمد رستاخيز موسيقى سنتى تاجيک. حنجره طلايى. اينها از جمله توصيف هايى بود كه روز يک شنبه گذشته در مراسم خاك سپارى "باى محمد نيازى"، از معروف ترين ششمقام خوانان تاجيكستان، در مورد اين استاد هنر گفته شد.

وى در سن هشتاد و دو سالگى در حلقه خاندان و يار و دوستانش در شهر خجند زندگى را بدرود گفت.

پروفسور باى محمد نيازى، تا لحظه اى كه بيمارى او را از پا در نياورد، در دانشكده هنر دانشگاه دولتى خجند موسيقى سنتى تاجيک، موسوم به ششمقام را تدريس مى كرد.

وى ده سال پيش همراه با جوره بيک مراد، يكى ديگر از ششمقام خوانان سرشناس تاجيكستان، گروه موسيقى سنتى "نور خجند" را پايه ريزى كرد و تا پايان عمر پربارش در رشد و رونق آن كوشيد.

در زمانى كه انواع مختلف موسيقى مدرن فضاى خفقان آورى را براى موسيقى سنتى و مردمى فراهم كرده بود، نيازى دست از تلاش براى شكوفايى ششمقام برنداشت و جوانان بسيارى را با اين فن پيچيده آشنا كرد. در پى زحمت هاى همو بود كه دانشكده هنر دانشگاه خجند به كانون اصلى ششمقام در كشور تبديل شد.

خجند، زادگاه باى محمد نيازى است و صحنه چندين دهه پيكار هنرى وى. طى هشتاد و دو سال زندگى او ۵۳ سرود بلند ششمقام را ضبط كرد كه هر كدام به تنهايى راهنمايى است براى آوازخوانان تازه كار. در كنار كار هنرى، وى براى شاگردان خود و علاقه مندان به آموزش فن ششمقام چندين كتاب درسى نوشت.

فرقت سعيد، رهبر گروه ششمقام خوانان در شهر دوشنبه و از شاگردان باى محمد نيازى، او را استاد استادان ششمقام و احيا كننده سبک تاجيكى ششمقام مى داند.

در گذشته چنين احساس مى شد كه ششمقام تاجيكى با ششمقام ازبكى در هم آميخته است و الحان برخى از آوازخوانان از اصالت تاجيكى بى بهره است. اما به باور بسيارى از دانايان ششمقام، باى محمد نيازى با كنار گذاشتن كشش هاى صوتى ويژه ششمقام ازبكى، موسيقى سنتى تاجيكى را به حالت ناب و اصيل آن برگرداند.

فرقت سعيد به ياد مى آورد كه صدرالدين عينى، پايه گذار ادبيات شوروى تاجيک، باى محمد نيازى را "آواز طلايى تاجيک" ناميده بود و همين توصيف در روز درگذشت هنرمند شهير عنوان خبرهاى رسانه هاى محلى بود.

جوره بيک مراد هم كه خود از استادان ششمقام است، شاگرد باى محمد نيازى بود. وى مى گويد كه جهان پارسى گو يک صاحب مكتب موسيقى سنتى را از دست داد. به باور او، بهترين يادگارهايى كه از استادش به جا مانده است، كتاب هاى او و سرودهاى تحسين برانگيزش بر اشعار بزرگان نظم پارسى است.

وى اقبال دوباره جوانان تاجيک به موسيقى سنتى را هم حاصل زحمت هاى باى محمد نيازى مى داند. باى محمد نيازى در ظرف سى سال اخير در دانشگاه هاى دوشنبه و خجند ششمقام و موسيقى مردمى را تدريس مى كرد.

يادگار باى محمد نيازى در صحنه موسيقى تاجيكستان، نوه او تهمينه نيازوا است كه چندى پيش در يک مسابقه بين المللى ميان كشورهاى شوروى پيشين مقام اول را اشغال كرد. با اين كه تهمينه، به مانند بسيارى ديگر از جوانان همسن و سالش، بيشتر به موسيقى مدرن علاقه دارد، حضور پدربزرگ هنرمندى چون باى محمد نيازى در زندگى اش، در كامگارى اخير او بى تاثير نبوده است.

متن آهنگ اى جان من اسيرت، غزل مشفقى، با آواز باى محمد نيازى:
اى جان من اسيرت، اى عمر من فدايت
عمرم به آخر آمد بى لعل جان فزايت
فرياد از آن كه هرگز ترک جفا نكردى
افسوس از اين كه مُردم بر وعده وفايت
تو مى روى خرامان، من با دو چشم گريان
آشفته و پريشان چون كاكل از قفايت
نى بخت آن كه يک شب دستم رسد به زلفت
نى پاى آن كه روزى بگريزم از جفايت

 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب