گُرَزم تاجیک فر

روبنده یا نقاب که به آهستگی به جزئی از پوشش زنان مسلمان تاجیکستان تبدیل می شود، عبارت است از پارچه ای سیاه یا تیره رنگ و گاه روشن که صورت زنان را از زیر چشم تا زیر گردنشان پنهان می کند.

روبنده های مدرن تاجیکستان تا حد زیادی به "فرنجی" پیش از انقلاب اکتبر در آسیای میانه می ماند، تنها با این تفاوت که "فرنجی" یا چادر بلند نقابدار پیشاشوروی چشم ها را هم با توری پوشیده نگه می داشت.

برخی بر این باور اند که این واژه عربی شده "فرنگی" است و آن نوع چادر بانوان آسیای میانه به تقلید از تور روی چشمان زنان فرنگی آن زمان تهیه شده بود.

در آغاز سده بیستم میلادی، تا زمان ورود ارتش سرخ به آسیای میانه فرنجی در منطقه رواج داشت، اما در کوهستان تاجیکستان از آن تقریبا خبری نبود.

فرنجی عمدتا منحصر به شهرهای بزرگ منطقه بود. با سرنگونی امارت بخارا و خان نشینی های خیوه و خوقند و استقرار حکومت شوراها در منطقه، کارزار فراگیر کشف حجاب راه افتاد و زنان مجبور بودند چادرهای خود را آتش بزنند.

البته، شماری از زنان داوطلبانه چادر را از سر و صورت خود دور می انداختند و تلاش می کردند پهلو به پهلوی مردان در امور اجتماعی و سیاسی مشارکت داشته باشند. این کارزار باعث ناخوشنودی سنت گرایان منطقه شده بود که جنبش معروف به "باسمچی گری" را سازمان دادند.

"باسمچی"ها هم برای استقلال سیاسی منطقه می جنگیدند و هم از نظر اجتماعی و مذهبی نگران آن بودند که مردم مسلمان منطقه در حال دور شدن از اصول اسلام اند و بارزترین نماد آن را کشف حجاب زنان می دانستند.

"باسمچی" ها در نبرد خود ناکام شدند و غالبا یا جان دادند یا در افغانستان رحل اقامت افکندند و مانند عالم خان، واپسین امیر بخارا، در حسرت بازگشت به زادبوم خویش در همان جا خاک شدند.

اما شمار زنانی که تا واپسین روزهای اتحاد شوروی به پوشش سنتی خود (منهای فرنجی) پایبند ماندند نیز اندک نبود. زنانی که در ادارات دولتی کار می کردند، مجبور بودند لباس فرنگی به تن کنند ولی برای زنان خانه دار اجباری در کار نبود. در نتیجه، پوشيدن پیراهن های بلند تاجیکی و روسری هایی که از پشت گردن به شکل تزیینی بسته می شوند، ادامه پيدا كرد.

اکنون با گذشت کمتر از صد سال اقبال دختران جوان به پوشش سنتی بیشتر شده است. با این که از فرنجی دیگر خبری نیست، چادرهای تیره عربی به رسته های بازارهای تاجیکستان راه یافته اند.

البته پدیده روبنده یا نقاب که طی یک سال اخیر در شهر دوشنبه پیدا شده است، برای بسیاری غیرمتعارف به نظر می رسد و آن را عنصری از فرهنگ بیگانه می دانند که باید علیه آن مقاومت کرد.  شمار نقاب پوشان نيز در حال حاضر اندک است و بیشتر آنها تحت تاثیر کشورهای عربی هستند.

اما عده ای هم بر این باور اند که روبنده، نماد توجه فزاینده جوانان به اسلام سنتی است. در کشوری که کتاب فروشی هایش عمدتا چیزی به جز ادبیات اسلامی ندارد و صنعت چاپ کتاب های علمی و ادبی اش گرفتار بحران شدید است، نمی توان انتظار دیگری داشت.

برخی هم دختران نقاب پوش را پیرو رویه های بنیادگرای اسلام می دانند و معتقد اند که این طرز پوشش با مکتب حنفی اسلام که مذهب اکثریت مسلمانان تاجیکستان است، منافات دارد.

اما خود دختران نقاب پوش، مانند زنان حجابی، پوشش خود را مایه شرف و افتخار اسلامی خود می دانند. برخی از آنها می گویند که از رهگذر ها (عابران) توهین و ناسزای فراوانی شنیده اند، "تروریست" و "وهابی" خطاب شده اند، اما با وجود این، خوشنود اند که "در اجرای امر پیامبر اسلامی می کوشند و زیبایی ظاهری و بدن خود را از چشم مردان بیگانه پنهان می دارند."

به باور آنها، پوشیده بودن به زنان و دختران آزادی عمل می دهد و واداشتن آنها به ترک پوشش خاص اسلامی به مثابه نقض حقوق انسانی آنهاست. مقامات آموزش و پرورش تاجیکستان ورود زنان محجبه به مدرسه های غیرمذهبی را منع کرده اند.

شماری از دختران هم تحت فشار مردان سنت گرای خانواده به حجاب و نقاب تن داده اند. مردانی که از اسلام برداشت  خاصی دارند، تلاش می کنند دیدگاه های خود را در خانواده پیاده کنند و آن دیدگاه ها لاجرم با پوشش زنان نیز گره می خورد.

دختران حجابی و نقابی در شهرهای بزرگ تاجیکستان همچنان اقلیت را تشکیل می دهند و شمار بیشتر دختران جوان ترجیح می دهند لباس فرنگی به تن کنند. اما این اقلیت به نحو چشمگیری در حال افزایش است و چاره های دولت برای جلوگیری از روی آوردن مردم به رویه های سنتی تر مذهب تا کنون نتیجه وارونه داشته است. شاید به راستی میوه ممنوع شیرین تر است.

  برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب