آخرین مطالب
در دو سوى خط نياكان
۱۰ آوریل ۲۰۰۸ - ۲۲ فروردین ۱۳۸۷
در قرن بيستم و در پى دگرگونى هاى سياسى درآسياى ميانه، دوبار خط تاجيكان عوض شد. نخست، در سال ١٩٢٩ درجمهورى نوبنياد تاجيكستان، يكى از جمهورى هاى اتحاد شوروى، خط از فارسى به لاتين بدل شد.
ده سال بعد يعنى در سال ١٩٣٩ خط سيريليک جانشين خط لاتين شد و تا به حال زبان فارسى تاجيكى به خط سيريليک نوشته مى شود.
تلاش براى نوشتن به خط فارسى (يا خط نياكان به گفته تاجيكان) پيش از فروپاشى اتحاد شوروى و استقلال تاجيكستان، از سر گرفته شد وبه بخشى از مبارزات آزادى خواهانه بدل شد. در سال ١٩٨٩ قانون زبان تصويب شد و زبان تاجيكى (فارسى) زبان رسمى نام گرفت.
قرار بر اين بود كه طبق اين قانون در سال ١٩٩٦ خط رسمى كشور از خط سيريليک روسى به خط سنتى فارسى برگردد. پس از جنگ داخلى موضع آنهايى كه خواستار تغيير خط بودند ضعيف تر شده بود و در سال ١٩٩٤ نام زبان فارسى از قانون اساسى برداشته شد.
در نتيجه فارسى شدن خط از اولويت افتاد و مقامات و برخى از مخالفان فارسى شدن خط براى حفظ خط سيريليک ايستادگرى كردند.
در ميان دانشگاهيان و سياستمداران در تاجيكستان بحث هاى شديدى در زمينه خط و زبان در گرفته و همچنان ادامه دارد. استادانى همچون آكادميسين محمدجان شكورى و دكتر طاهر عبدالجبار، مى گويند سيريليک كردن خط در اتحاد شوروى هدف سياسى داشته و به منظور جدا كردن پارسى گويان آسياى ميانه از اهالى ايران و افغانستان بوده است.
اين گروه معتقدند كه خط سيريليک ارتباط تاجيكان را با فرهنگ گذشته گسيخته و منجر به يک بحران هويتى و فرهنگى عميقى شده است. از اين گذشته، تاجيكان بسيارى از آثار فرهنگى گذشته خود را حتى در خط سيريليک ندارند. مثلا مثنوى معنوى تا پس از استقلال به سيريليک چاپ نشده بود.
از سوى ديگر، به اعتقاد آنها، زبان فارسى رايج در تاجيكستان از زبان كلاسيک پارسى فاصله گرفته و تحت تاثير دستور زبان هاى روسى و ازبكى شيوايى خود را از دست داده است.
اما مخالفان بازگشت به خط سنتى فارسى اين خط را ويژه زبان عربى مى دانند كه "بر ايرانيان تحميل شده" و آموختنش هم دشوار بوده است. اين گروه بخصوص از چند حرف ويژه زبان عربى و همچنين از فقدان نگارش آواهاى مصوت كوتاه به عنوان مشكلات آموزشى خط فارسى ياد مى كنند.
آنها در حمايت از خط سيريليک مى گويند كه آموختن اين خط بمراتب آسان تر و با شيوه گويش آنچه "زبان ادبى حاضره تاجيک" ناميده مى شود، سازگارتر است.
سبب ساده بودن اين خط از نظر آنها اين است كه در آن هر آوايى با حرفى جداگانه نگاشته مى شود و مانند زبان هاى انگليسى و روسى و عربى و همچنين خط فارسى يک حرف بيانگر چندين آوا نبوده و يك آوا هم با چند حرف مختلف نگاشته نمى شود.
اين گروه همچنين معتقدند كه تاجيكان با خط سيريليک و از طريق زبان روسى به پيشرفت و فن آورى مدرن جهانى دست مى يابند و بازگشت به خط فارسى گويا تاجيكستان را "به چندين دهساله عقب خواهد برد."
البته آغاز گفتگوهاى تبديل خط در ميان روشنفكران پارسى زبان از انقلاب روسيه و دولت شوروى فراتر مى رود و ريشه اش به بحث هاى روشنفكران ايرانى قرن نوزدهم بر مى گردد كه خواستارتبديل خط فارسى به لاتين بودند.
گرچه تلاش روشنفكران ايرانى به جايى نرسيد، اما دولت شوروى به بهانه "يكسره باسواد كردن مردم" اين طرح را پياده كرد.
در هرحال جدال بر سر خط نياكان يا سيريليک در تاجيكستان همچنان ادامه دارد.
برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید
به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید
ابتدا اولین برنامه مبدل خط سیریلیک به فارسی را از این نشانی اجرا کنید
www dot pedramweb dot com / tajiki
این هم نسخه لاتین
www dot pedramweb dot com / tajik dot htm
البته ابن برنامه مترجم نیست فقط مبدل خط محسوب میشود و خواندن را آسان میکند حالا تمام افغانیان و ایرانیان می توانند سایتهای تاجیکستان را که به خط مشکل و غیرمتداول روسی هست به صورت فارسی بخوانند! درست زمانی که اولین جشن جهانی نوروز در ایران برگزار شد و سه کشور فارس ایران، افغانستان و رسانه های آنها بررسی کنم که به خط عجیب روسی برخوردم. ذهنیت ما از حروف لاتین مانع از راحت خواندن خط روسی می شود. به همین دلیل تصمیم گرفتم که این برنامه را بنویسم.
این برنامه به زبان جاوا اسکریپت نوشته شده و استفاده از آن روی اکثر مرورگرهای اینترنتی، سیستمهای عامل کامپیوتر یا موبایل راحت بوده و پس از اجرا بدون نیاز به اینترنت کار میکند. کافیست خواندن حروف با اعراب را مثل خواندن عربی یاد گرفته باشید.
بنده به عنوان یک متخصص فن آوری اطلاعات و یک علاقه مند به ادب و هنر و فرهنگ پارسی معتقدم که باید کشورهای پارسی زبان (متخصصان زبانشناس و خط شناس و فن آوری کشورهای ایران، تاجیکستان و افغانستان و احتمالا آذربایجان) باید از کهنسالان و متعصبان و دانشمندان فرهنگستانهای علوم و آکادمیسین های خود بخواهند برای این مشکل راه حلی سومی بیایند و مانند ژاپن خط جدیدی ترجیحا ساده تر از سریلیک (لاتینی مانند ترکیه) و قادر به پشتیبانی از مصوتها ابداع و تدوین نمایند (که تجربه دانشگاههای علوم تاجیکستان به علت تجربه در برگردان به سریلیک بسیار مفید خواهد بود). البته الفبای سریلیک خود می تواند جانشین خوبی باشد اما سختی نسبی آن به نسبت لاتین (حداقل بنده به عنوان یک نگارنده به خط سنتی و آشنا به زبان روسی این را احساس کرده ام) گزینه مناسب و نهایی نمی باشد و همانطور هم که دوستی در بالا اشاره کردند ظرافتهای ادبی ممکن است در سریلیک از ابتدا دیده نشده باشد چرا که برای این زبان طراحی و ابداع نشده فقط به دلایل سیاسی و یکپارچگی با شوروی و ... این امر انجام گرفت.
پیشنهاد اینکه باید مانند ژاپنی ها دو خط داشته باشیم یک خط هنری و سنتی که می تواند در کنار خط جدید ابداع شده در درس ادبیات و هنر و خوشنویسی در مدارس آموزش داده شود و یک خطی نوین که علاوه بر آسانی تطابق با فناوری نوین یادگیری آنرا برای غیر فارسی زبانان آسانتر کرده، همچنین مشکلاتی مانند مصوتها را هم حل نماید...
شاد و خرم باشید
برای بهبود خط فارسی چه می توان کرد
یعنی آنچه می گو ییم بتوانیم بنویسم
و آنچه را که می خوانیم گو یا یه منظور نویسنده
باشد . و همه اش پندار خوانی نباشد.
یک دوست ارو پایی ما می گو ید :
در زبان فرانسه خیلی حروف را می نو یسند
ولی نمی خوانند . بر عکس در زبان فارسی
خیلی حروف را نمی نویسند ولی می خوانند
با سپاس
تفکر آزاد
аз ин гузориш хеле хушам омад. Аммо дар бораи хатти порси бошад, инро метавонам бигуямм, ки шахсан ман кабул дорам агар дар Точикистон хатти порси ба рох монда шавад ва охиста-охиста хамчун як хатти расмии мо шумурда шавад. Чун ки бисёр чизхое хастанд, ки то хатти порсиро надони наметавони чизеро жарф омузи... Ман зури ман ба точикхои имруз хасанд....
бо сипос Чаман
برگردان نظر اين كاربر به خط فارسى:
درود بر شما
از اين گزارش خيلی خوشم آمد. اما در باره خط پارسی اين را می توانم بگويم که من شخصا قبول دارم، اگر در تاجيکستان خط پارسی به راه مانده شود و آهسته آهسته همچون يک خط رسمی ما شمرده شود. چونکه بسيار چيزهايی هستند که تا خط پارسی را ندانی، نمی توانی آن را ژرف بياموزی. منظور من تاجيک های امروز هستند.
با سپاس چمن