مراسم گشایش

 آيا سينمای تاجيکستان با مشکلاتی که دارد می تواند نماينده فرهنگ و هنر  تاجيک باشد؟ سينماگران تاجيک خيلی خوشبين نيستند. گرچه جشنواره ها اميدهايی   می آفرينند، اما بحران اصلی سينمای تاجيکستان در نداشتن حمايت مالی است.

در برابر رويدادهای مهم سياسی، زندگی فرهنگی دوشنبه يکرنگ و يکنواخت به نظر می رسيد تا اينکه جشنواره ی ديدار ۲۰۰۶ با ۷۳ فيلم، در پاييز گذشته مثل نسيم سحری فضای اين شهر زيبا را طراوت تازه ای بخشيد. به نظر نمی رسد خيلی مهم باشد بگوييم کدام فيلم جايزۀ اول را صاحب شد.  برای سينما گران تاجيک برگزاری چنين فستيوالی که جهانيان را از موجوديت فيلم تاجيک و فيلم سازی در تاجيکستان با خبر می کند، به خودی خود مهم تر از جشنواره بود. جشنواره، ابتکار اتحادیۀ سينماگران تاجيک بود و دولت سهمی در آن نداشت. اتحادیۀ سينما گران تاجيکستان، توانستند با مبلغی حدود پنجاه هزار دلار، جشن زيبای سينما را برگزار کنند.

                 

 علیجان، قهرمان اصلی فیلم آواره                                                     جایزه دیدار

آيا جشنوارۀ ديدار می تواند وضع سينمای تاجيکستان را ديگرگون کند؟ به اين سوال می شود جواب مثبت داد. چرا که در فستيوال دوسال پيش تنها دو فيلم تاجيکی به نمايش گذاشته شد. اما در ديدار ۲۰۰۶،  ۹ فيلم هنری و مستند ديديم و يک گام ديگر به احيای سينمای تاجيک نزديک شديم.

مدير هنری ديدار ۲۰۰۶ ، سعدالله رحيموف می گويد سينمای تاجيک طفل يتيمی را می ماند که نياز به کمک و سرپرستی دارد. ما در اصل به کمک مالی نياز داريم تا بتوانيم فيلم بسازيم. برای برگزاری جشنوارۀ ديدار، بعضی بانک ها، شرکت های تلفن همراه، و موسسات خارجی سرمايه گذاری کرده اند. اين نشانی از آن است که آنها دارند به سينما توجه ودرآن سرمايه گذاری می کنند. البته برگزار شدن جشنواره می تواند تأثير مثبتی بر سينما و فيلم سازی تاجيکستان بگذارد، ولی نمی تواند وضع را در اين بخش فرهنگی بکلی تغيير بدهد.

منور منصورخدايوف، رئيس اتحادیۀ سينماگران تاجيکستان، می گويد حقيقت اين است که به وضع سينمای تاجيک خيلی خوشبين نيستم. طی پانزده سال دوران استقلال هيچ فيلم سينمايی روی نوار سی و پنج ميلی متری گرفته نشده است. به همين دليل سينمای تاجيک در جشنواره های سينما حضور ندارد. فيلم هايی که امروز در تاجيکستان توليد می شوند فيلم های ويديويی اند که نمی توانند در فستيوال های حرفه ای شرکت کنند. به نظر او ديگر تا سالهای زيادی در تاجيکستان نمی توان فيلمی مثل  فيلم داستانهای شاهنامۀ فردوسی اثر کارگردان معروف تاجيک، باريس کيمياگروف، ساخت. زيرا سينمای امروز تاجيکستان برخلاف دورۀ شوروی از کمکهای دولتی برخوردار نيست.

                                

  زکریا اسماعیلوف، فیلم بردار                                                لحظه ای از فیلم  آواره
    
دولت سال گذشته برای راه اندازی سينمای تاجيک حدود ۵۰۰ هزار سامانی - واحد پول تاجيکستان - اختصاص داد. اين در حالی است که به گفته منور منصور خدايوف  برای ساختن يک فيلم متوسط حدود دو ميليون دلار لازم است.

البته تاجيکستان بعد از جنگ شهروندی ( داخلی ) دچار مشکلات زياد از جمله مشکلات اقتصادی شده است و دولت نمی تواند به اندازۀ کافی از سينما پشتيبانی کند. اما سوالی که وجود دارد اين است که آيا بهتر نيست در خرج  جشن های مختلف که بيش از اندازه با شکوه برگزار شوند، قدری صرفه جويی نمايند و آن پول را به سينماگران بدهند تا آنها بتوانند هنر و فرهنگ تاجيکستان را در جهان معرفی کنند.

سينما در نظام کمونيستی از اهميت و پشتيبانی خاص برخوردار بود. زيرا کمونيست ها به سينما به عنوان دستگاه تبليغی خود می نگريستند و در همۀ شهرها و نواحی و حتی در روستاهای خيلی دوردست پخش فيلم سينما راه انداخته بودند. امروز در تاجيکستان تنها يک دوسالن نمايش فيلم وجود دارد که درآنجا تنها فيلم های ويديويی هندی و غربی را به تماشا می گذارند. يعنی دولت تاجيکستان ازاين دستگاه تبليغاتی اصلا استفاده نمی کند. واين  در آينده می تواند برای اين کشور پيامدهای خوب نداشته باشد. زيرا که نسل جوان تحت تاثير فرهنگ بيگانه قرار می گيرد و می تواند اصالت خويش را فراموش سازد. در اواخر سالهای ۸۰ ميلادی تاجيک فيلم هر سال پنج شش فيلم بلند هنری و ده پانزده فيلم مستند توليد می کرد و کارگردانهايی جوان و با استعداد مثل بختيار خداينظروف داشت. امروز با تاسف بايد بگوييم که فيلم های اصيل که قبلا در تاجيکستان ساخته می شد ديگر وجود ندارد. کارگردان های جوان ترک وطن کرده و در خارجه بسر می برند.

تاجيکستان بعد از فروپاشی اتحاد شوروی نياز به ايدئولوژی تازه داشت. طی چند سال دولت داران در جستجوی ايدئولوژی جديد می گشتند و برای پر کردن خلاء ايدئولوژی به نياکان  خود رو آوردند. در مرکز شهر دوشنبه مجسمۀ اسماعيل سامانی، به عنوان اساس گذار دولت داری تاجيکان برپا شد. ولی دولت هيچ کمکی نکرد تا فيلمی راجع به آن و يا دولت داری آن دورۀ تاريخی ساخته شود. در واقع برای تبليغ ايدئولوژی جديد و برای معرفی تاجيکستان صاحب استقلال در عرصۀ جهانی در رشتۀ سينما به کمک دولت هيچ کاری صورت نگرفت. اين يکی از نقاط ضعف دولت در تربيت نسل جديد است.

مروز ما تلاش های سينماگران جوان تاجيک را می بينيم که می خواهند فيلم بسازند، ولی از تجربه و شرايط لازم برای ساختن فيلم سی و پنج ميلی متری برخوردار نيستند و از لحاظ حرفه ای بايد آموزش بيشتری ببينند. با اين حال فيلم آواره   به کارگردانی گلندام محبتوا در جشنوارۀ اروپا- آسيا در شهر آلماتی جايزۀ بهترين نقش زن را از آن خود کرد. اين فيلم ويديويی بود و بازهم بدون کمک مالی دولت ساخته شده بود. به عقيدۀ کارشناسان اگر اين کار گلندام محبتوا روی فيلم سی و پنج ملی متری بود، می توانست در جشنواره های ديگر نيز شرکت کند. سينما گران تاجيک بيشتر در شهرهای مسکو و سن پترزبورگ آموزش ديده اند، اغلب آنها خارج از تاجيکستان به سر می برند و در داخل کشور کسی نيست که نسل جديد فيلم سازان را آموزش بدهد.

در آخر بر اين نکته می خواهم تاکيد کنم که اگر وضع سينما در تاجيکستان به اين حال که هست باقی بماند بعد از چند سال ديگر سينما همچون هنر در تاجيکستان بکلی از بين خواهد رفت. ولی دوستداران سينما در اين کشور خوشبين تر و اميدوارند که وضع سينمای تاجيک در جهت مثبت تغيير کند و فيلم سازان تاجيک به وطن باز گردند و سينمای تاجيک را دوباره احيا کنند. 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب